Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.12.1912, Qupperneq 73

71
Þótt bændum hafi fækkað á landinu, þá hefúr þeim fjölgað, sem einhverjar
landsnytjar hafa, og ef litið er til skepnufjöldans 1909, 1910 og 1911, hefur aldrei
áður verið búið betur á landinu, svo sannanlegt sje, en nú.
Það var rannsakað 1906, hverskonar fólk þeir framteljendur væru, sem ekki
voru bændur þá.
Þeir voru alls....................................... 3476 manns
Og voru húsfólk...................... 816 manns
Þurrabúðarfólk ... 1772 —
Lausafólk............................... 268 —
Hjú (sem vinna hjá öðrum) .............. 620 —
-------------- 3476 —
Af þessum framteljendum áttu eina, eða
fleiri kýTr en eina: húsfólk........... 255 manns
Purrabúðarfólk.......................... 553 —
Lausafólk................................. 9 —
-------------- 817 —
í Vestmannaeyjakaupstað, í Reykjavík, á ísafirði, á Akureyri og á Seyðis-
firði töldu 209 jarðnæðislausir menn fram kú, og eru þeir í tölunum hjer að ofan.
Um upphæð þeirra lausafjárhundraða, sem hver framteljandi fyrir sig tíund-
aði 1878, og 1899 má vitna í Landshagsskýrslurnar 1911 bls. 84.
2. Jarðarhundruð eru eftir 1911 í jarðamatinu ............ 86189.3 hndr.
af þeim var búið á 1911 ....................................... 85327.0 —
eftir 862.3
sem ekki var búið á. Sjálfsagt er nokkuð af þessum jarðarhundruðum komið i
eyði. Landsbygðin hefur verið að flj'tja sig burt úr framdölum, og út til sjávarins.
En þó menn setjist að við sjóinn og blettir þar stigi í verði, þá helst sama jarða-
matið, sem áður var í jarðarbókinni á eyðijörðinni. Eins er þó landssvæði haíi
ræktast, og sje komið í verð til sjávarins, þá hækkar ekki matið þar að heldur.
1906 var rannsakað á hve mörgum jarðarhundruðum bændur byggju, og
þá kom í ljós að á öllu landinu bjuggu
á 2 hndr. jörðu eða minna ... 3.5%
á 2— 5 hndr. úr jörðu .. 14.1 —
á 5—10 — - — .......29.8—
á 10—15 — - — ... 23.1 —
á 15—20 — - — ... ... 13.9—
Fyt 84.4—
Að ganga í sömu grafgötur nú þegar, mundi verða til lítils, því í landinu
er jörðum sjaldan skift í parta. Stórjarðirnar, sem nú er erfiðast að búa á fyrir
hjúaeklu, fara næstum því fyrr í eyði, en að þeim sje skift í 2 jarðir. Einn erfið-
leikinn við að skifta jörð í 2 parta, er að þá þyrfti að byggja heilan bæ á öðrum
partinum, en til þess gæti verið erfitt að fá lán.
II. Nautpeningur, fjenaður, geitfje og hross.
1. Nautpeningur. Skýrslurnar um nautpening, fjenað og hross ná til 1703,
af því að þeir Árni Magnússon og Páll Vídalin töldu þá bæði fólk og fjenað á öllu
Flutt 84.4%
á 20—30 hndr. úr jörðu ... 10.7 —
á 30—50 — - — ....... 3.9-
á meiru en 50 hndr. úr jörðu 1.0—
10Ó.0—