Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.12.1912, Page 74

72
landinu, og sömdu skýrslur um það í jarðabók sinni. Nautpenings og fjártali þeirra hefur
ávalt verið haldið í yfirlitinu yfir búnaðarskýrslurnar síðari árin, vegna þess, að það
er merkilegt að svo gamlar og góðar skýrslur skuli vera til. þess verður að geta
nú þegar: að árin 1703—1849 og árin 1891—1911 eru kálfar taldir i nautgripatöl-
unni, tömb i fjártölunni, ag folötd í hrossatölunni, en hin árin eru þau ótalin. Naut-
peningur: Kýr, naut, kvígur, uxar og kálfar (hin áðurnefndu ár) liafa verið eins
og hjer er til greint á öllu landinu samtals:
1703 35800 1871—80 meðaltal ... 20700
1770 31100 1881—90 — 18100
1783 21400 1891—00 — .. 22500
1821—30 meðaltal 25500 1901—05 — 26300
1849 25500 1906—10 — .. 24800
1858—59 26800 1910 26338
1861—69 20600 1911 ... 25982
Nautgripatalan 1910 og 1911 sundurliðast þannig:
1910 1911
Kýr og kvígur með kálfi 17843 18158
Griðungar og geldneyti 1188 1104
Veturgamall nautpeningur 2911 2843
Kálfar 4396 3877
Alls 26338 25982
Vegna Qölda kálfanna, sem taldir voru í skýrslunum 1910, var litið svo
á í yfirlitinu 1910, sem nautpeningi yfirleitt mundi fjölga um hjer um bil 700 árið
1911, en honum hefur fækkað um liðug 300, samt sem áður hefur mjólkurkúm
fjölgað um 300. Líklegast kemur fækkunin af því, að fleiri geldneytum hefur verið
slátrað milli framtala en vandi er til, og kemur það af óvanalegu háu verði á nauta-
keti í Reykjavík.
Hjer á landi hefur það verið orðtakið eða herorðið, ef svo rnætti segja, að
fjölga kúnum, eða auka kúabúið, það hefur nú verið hrópað fjallanna á milli í 30 ár.
Án þess væri ekki unt að rækta túnin; kýrnar væru undirstaðan undir búnaðinum,
og sjálfsagt borguðu sig hetur en annar smali. Þeir, sem hafa átt að koma þessum
ráðleggingum í framkvæmd, hafa svarað svo í verkinu, að nautgripir eru nú 3000
fleiri, en þeir voru 1891—1900. Þegar rjómabúin voru komin á fót 1901—05, voru
hjer 26300 nautgripir á landinu, nú 1911 eru þeir 26000 eða 300 færri en fyrir (i
árum, og það sýnir, að minni hyggju, að kúabú fram yfir mjólkurkýr og smjör-
framleiðslu, sem heimilið þarf, borgar sig lakar en fjáreignin. Sama segja flestir
hændur á landinu í verkinu.
Að svo lcomnu er ekki aðgangur að tölu kúa á landinu eftir skýrslum, fyr
en árið 1853, og til að sýna hve mikið kúabúin hafa verið víðsvegar á landinu, er
það ár valið til að byrja með. Næst er tekið 1875, þá árið 1900 og loksins árið
1911, og þessi ár hefur kúaeign manna verið greind eftir sýslum eins og nú skal sýnt:
Suðurumdœmið: 1853 18 75 1900 1911
Skaftafellssýsla (öll),.. 1329 1114 908 912
Vestmannaeyjas^'sla . ... 49 41 45 76
Flyt 1378 1155 953 988