Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.12.1912, Page 79

77
kvarta með. FólUið var skikkanlegt og guðhrætl og drakk ekki nema einn potl
af áfengi á mann um árið. 1853 er hugsunarhátturinn gjörhreyttur. Skólapiltar
hrópa rektor af, Skagfirðingar hafa riðið til Möðruvalla, og tjáð amlmanninum ónáð
sína og afsetningu, og amtmaðurinn beygði sig, og vildi iáta af embætti þess vegna.
1851 höfðu þessir menn mótmælt stjóminni, og felt frumvörp hennar með miklu
samlyndi innbyrðis. Stjórnarbyltingin á Frakklatidi 1848 var kunn norður hjer.
Stjórnarskrá Dana frá 1849 var enn betur þekt. Þeir sem uppi voru 1853 skoðuðu
sig vera fulltrúa fyrir 516 þúsund fjár og 7 mitjónir punda af saltfiski, höfðu góð
efni og voru hvergi hræddir. Þá á dögum drukku menn 5 potta af áfengi á mann.
1875 var þetta mjög breytt. Reyndar fluttu þeir út 15 miljónir punda af saltíiski,
en fólkinu hafði fjölgað um 10000 manns við sjóinn. Peir sem stunduðu húnað
höfðu 100000 fjár færra en 1853. Alt Suðurlandið lifði við bág kjör í samanburði
við það sem verið hafði fyrir 18 árum, Norðurland varð að þola sult og seyru
hvert hafís vor. Um það leytið drukku landsmenn 7 polta af áfengi á mann árlega,
og vildu gjöra uppþot út af brennivínstollinum, af því liann rann í ríkissjóð. 1873
er alþingi svo bugað, að það gefur upp mótstöðuna móti Danastjórn. 1875, eftir að
stjórnarskráin er samt sem áður fengin og hafði vakið gleði víða um land, fara
2700 manns lil Vesturheiins, þreyttir á haráttunni fyrir lífinu, og fjöldi þeirra verð-
ur að dugandi möanum, — mönnum sem hver á fætur öðrum komast í fyrstu röð,
hver í sinni grein, i annari heimsálfu, og verða sjer og ættjörðinni til sóma. Það
hefur ekki verið efnið í fólkinu, sem fór, sem hamlaði því að það yrði hjer að liði,
heldur liitt, að »það stoðar ei við hneptan hag að búa«.
1911 er fólkið orðið 85000 manns, sauðfjáreignin 60000 hærri en 1853, og
iiskiútflutningurinn kominn upp í 50 miljónir punda. Velmegunin má jdirleitl heita
góð, en verkið sem verið er að vinna er svo gífurlegt fyrir fámennið. Öllum fiski-
útveginum þarf að breyta í eimskip, smá og stór. 20 miljónir eru komnar í kaup-
staðarbvggingar, og annað eins hefur verið lagt í jarðabætur og húsabyggingar til
sveita. Peningaþörfm og lánaþörfin hefur margfaldast. Afengið er í þann veginn
að verða landrækt. Landsmenn ráða sjálfir lögum og lofum. Nú þarf ekki að
riða til Möðruvalla, eða hrópa pereal fyrir rektornum, því hvenær sem kjósanda-
liðið yptir öxlum, þá feflur æðsta stjórnin af stóli, og liinn almáltugi meirihluli
á alþingi verður að vængbrotnum minnihluta.
Pegar lömbin eru tafin i sauðfjáreigninni, kemur þessi tala á hvern mann
í landinu:
1703 553 1896—00 meðallal 980
1770 839 1905 977
1849 ... 1048 1910 .. 1000
1891—95 meðaltal 1081 1911 1026
Geitfje hefur verið talið á landinu:
1901- 05 meðaltal ... 369
1900—10 509
1908 ... 520
1909 561
1910 ... 660
1911 671