Lögmannablaðið - 01.12.2008, Blaðsíða 9

LÖGMANNABLAÐIÐ – 4 / 2008 > 9
skipulegs neyðarréttar, annars vegar
þegar Alþingi tók þjóð höfðingja­
valdið í sínar hendur árið 1940 og
hins vegar þegar kosningum var
frestað árið 1941.
Ragnhildur sagði að með neyðar­
lögunum svokölluðu frá 6. október
sl. hefði verið gripið til róttækra
aðgerða, bæði hvað varðaði rétthæð
krafna við hugsanlegt gjaldþrot og
„aftengingu“ ýmissa almennra laga,
stjórnsýslulaga, samkeppnislaga
o.fl. Engu að síður sagði Ragnhildur
það mikilvægt að þau lög sem berum
orðum var vikið til hliðar eða breytt
með neyðarlögum væru almenn lög
en ekki stjórnarskrá. Kom fram hjá
Ragnhildi að lög skýringargögn með
lögunum gæfu heldur til kynna að
löggjafinn hafi talið sig vera innan
ramma stjórnar skrárinnar. Taldi hún
ekki hægt að byggja á því að
þingmenn hafi litið svo á er þeir
settu lögin að þeir væru að fara á
svig við stjórnarskrána á grundvelli
neyðarréttar.
Ragnhildur sagði í erindi sínu að það
kæmi endanlega í hlut dómstóla að
dæma um það hvort ákvæði
stjórnarskrár hefðu verið virt í að­
draganda og eftirmálum banka­
hrunsins og að hugsanlega myndi
þeir taka tillit til aðstæðna er þeir
túlkuðu og beittu ákvæðunum. Hún
sagði hins vegar mestu máli skipta,
þrátt fyrir tröllasögur um annað, að
stjórnarskráin væri í fullu gildi í
landinu og að ramminn utan um
stjórnskipunina og utan um þjóð­
félagið héldi.
Samspil neyðarlaganna og
hins almenna
fullnusturéttarfars
Þegar Ragnhildur hafði lokið máli
sínu f jal laði Sigurður Tómas
Magnús son, sérfræðingur við laga­
deild Háskólans í Reykjavík, um
samspil neyðarlaganna svokölluðu
og hins almenna fullnusturéttarfars.
Sagði Sigurður að yfirvofandi fall
þriggja stærstu fjármálastofnana
landsins hefði kallað á skoðun á því
hvort gildandi lagaákvæði dygðu til
að tryggja afar mikilsverða hags­
muni: Í fyrsta lagi að vernda íslenskt
hagkerfi, í öðru lagi að tryggja
hagsmuni almennings á Íslandi og í
þriðja lagi að skapa skilyrði fyrir
stöðugleika í efnahagslífinu. Niður­
staðan hefði orðið sú að treysta
lagagrundvöll fyrir inngripi Fjár­
mála eftirlitsins með sérúrræðum,
m.a. á sviði fullnusturéttar.
Sigurður sagði að neyðarlögin fælu
það í sér að útilokað væri að aðrir en
Fjármálaeftirlitið gætu krafist gjald­
þrotaskipta á búi fjármála fyrirtækja
meðan skilanefndir væru að störf­
um. Þá væri útilokað að aðfarargerð
eða kyrrsetningu yrði komið fram á
meðan skilanefnd væri að störfum.
Sigurður fjallaði einnig nokkuð um
möguleika á riftun tiltekinna skuld­
bindinga og vakti athygli á því að
frestdagur væri í raun ekki runnin
upp.
Fram kom hjá Sigurði að með 6. gr.
neyðarlaganna væri lögfest nýtt
frávik frá grundvallarreglunni um
jafnræði kröfuhafa við skipti þrota­
bús. Hann varpaði fram þeirri spurn­
ingu hvort þessi breyting stæðist
eignarréttarákvæði stjórn arskrár.
Þar kæmi til skoðunar krafan um
fyrirsjáanleika og að um væri að
ræða breytingu á þeim reglum sem í
gildi voru þegar bankarnir stofnuðu
til skulda, auk þess sem takmarkanir
væru á aftur virkni laga. Hins vegar
hefðu breyt ingar á skuldaröð áður
verið lögfest án þess að athugasemdir
væru gerðar um að það bryti gegn
eign arr réttarákvæðum stjórnarskrár,
en slíkar breytingar hefðu þó haft
lengri aðdraganda.
Sigurður vakti athygli á því að eina
lagaheimildin fyrir stofnun nýju
ríkisbankanna þriggja væri að finna
í 1. mgr. 1. gr. neyðarlaganna sem
Ragnhildur Helgadóttir.
Sigurður tómas magnússon.