Dagblaðið Vísir - DV - 15.10.2012, Blaðsíða 10

10 Fréttir 15. október 2012 Mánudagur
Í
slenskir lífeyrissjóðir hafa flest­
ir þurft að sæta harðri gagn­
rýni vegna fjárfestinga sinna
fyrir hrun íslenska fjármálakerf­
isins í október 2008. Þá var út­
tektarnefnd Landssamtaka lífeyris­
sjóða gagnrýnd af mörgum fyrir að
hafa farið fremur mjúkum höndum
um lífeyrissjóðina í úttekt sinni sem
kynnt var í febrúar á þessu ári. Þótti
sem dæmi lítið hafa verið farið yfir
boðsferðir sem starfsmenn lífeyris­
sjóða fóru í á árunum fyrir hrun.
Áætlað heildartap íslenskra líf­
eyrissjóða frá október 2008 til árs­
loka 2010 er talið hafa numið um 380
milljörðum króna. Þess skal getið að
í október 2008 fóru eignir íslensku líf­
eyrissjóðanna niður í um 1550 millj­
arða króna en nema í dag rúmlega
2250 milljörðum króna. Fyrir sama
tímabil hefur verðbólga verið um
23 prósent og því er raunhækkun á
eignum sjóðanna frá hruni um 22
prósent.
Frjálsi í fyrsta sæti
Í úttekt DV í dag er farið yfir stöðu
íslenskra lífeyrissjóða á árinu 2011.
Voru 20 stærstu lífeyrissjóðum lands­
ins gefin stig eftir því hvernig þeir
stóðu sig. Þeir þættir sem voru hafð­
ir til hliðsjónar voru rekstarkostn­
aður og fjárfestingargjöld sjóðanna
árið 2011, raunávöxtun sama árs og
tryggingafræðileg staða þeirra. Út­
tektin er byggð á skýrslu Fjármála­
eftirlitsins (FME) um stöðu sjóðanna
sem FME kynnti á blaðamannafundi
í júlí á þessu ári. Athygli er vakin á því
að einungis var farið yfir stöðu sam­
tryggingadeilda en ekki séreigna­
deilda.
Sá sjóður sem hlaut flest stig var
Frjálsi lífeyrissjóðurinn. Var sjóð­
urinn með næstlægstu upphæð í
rekstrarkostnað og fjárfestingarjöld á
hvern virkan sjóðfélaga, það er þeirra
sem greiddu í sjóðinn á árinu 2011.
Þá var Frjálsi með næstbestu raun­
ávöxtunina árið 2011 sem og næst­
bestu tryggingafræðilegu stöðuna. Í
samtali við DV segir Arnaldur Lofts­
son að þessi staða Frjálsa lífeyris­
sjóðsins komi ekki á óvart. Sjóðurinn
hafi verið kosinn besti lífeyrissjóð­
ur á Íslandi af erlenda fagtímaritinu
Investment Pension Europe síð­
ustu þrjú ár. Ítarlegri umfjöllun er
um Frjálsa lífeyrissjóðinn er hér á
opnunni í úttekt DV í dag. Íslenski
lífeyrissjóðurinn lenti í öðru sæti í
úttekt DV og Lífeyrissjóður verslun­
armanna í þriðja sæti.
Slæm staða Lífeyrissjóðs
Vestmannaeyja
Athygli vekur hversu mikill mismun­
ur er á tryggingafræðilegri stöðu líf­
eyrissjóðanna. Sú staða mælir getu
lífeyrissjóðanna til þess að standa við
skuldbindingar sínar. Sá sem stendur
best er Íslenski lífeyrissjóðurinn með
1,8 prósent stöðu og er eini lífeyris­
sjóðurinn af þeim 20 sem DV skoð­
aði sem er með jákvæða trygginga­
fræðilega stöðu. Sá sem kom verst
út er Lífeyrissjóður Vestmannaeyja
með nærri 95 prósenta neikvæða
stöðu.
Líkt og flestir þekkja eru sum­
ir sjóðir þó með ábyrgð ríkis eða
sveitarfélaga og þurftu því ekki að
skerða réttindi sjóðfélaga sinna jafn
mikið og aðrir sem ekki njóta slíkrar
ábyrgðar. Í skýrslu FME frá júlí 2011
kom fram að almennt hafi safnast
mikill halli á þeim sjóðum sem lend­
ir þá á ábyrgðaraðilanum.
Mikil umræða hefur verið um
stöðu Lífeyrissjóðs starfsmanna rík­
isins (LSR) að undanförnu. Sá sjóð­
ur er með þriðju verstu trygginga­
fræðilegu stöðuna eða ­42 prósent.
Þá er Lífeyrissjóður hjúkrunar­
fræðinga með ­64 prósent en sjóð­
irnir tveir eru að mestu leyti reknir
sameiginlega og njóta báðir ríkis­
ábyrgðar.
Himinn og haf í
rekstrarkostnaði
Afar mikill munur er á hvað sjóðirn­
ir eyða miklu í rekstarkostnað og fjár­
festingargjöld. Það eru þeir tveir lið­
ir sem lífeyrisþegar þurfa að standa
straum af. Þannig nemur umrædd­
ur kostnaður um 8.500 krónum árið
2011 á hvern virkan sjóðfélaga hjá
Íslenska lífeyrissjóðnum en 177.000
krónum hjá Lífeyrissjóði starfs­
manna Reykjavíkurborgar. Þess skal
þó getið að umræddur mælikvarði
getur verið nokkuð villandi þar sem
hlutfall virkra sjóðfélaga er mjög
misjafnt á milli sjóða. Þetta ætti þó
að skipta töluvert miklu máli fyrir þá
sem eru að spá í hvaða lífeyrissjóð
þeirra eigi að velja sér. Að því gefnu
að þeir hafi val um það.
Á árinu 2011 eyddu íslensk­
ir lífeyrissjóðir nærri fimm millj­
örðum króna í rekstarkostnað og
fjárfestingargjöld. Ef allir sjóðirn­
ir væru með jafn lágt hlutfall í þessa
tvo liði og Íslenski lífeyrissjóðurinn
hefðu þeir sparað nærri þrjá millj­
arða króna á árinu 2011. Umræða
um fækkun sjóðanna hefur oft kom­
ið upp á undanförnum árum. Hef­
ur umræddur kostnaður þá oft verið
nefndur.
Bjartar framtíðarhorfur
Í skýrslu FME sem kynnt var í júlí
á þessu ári þar sem farið var yfir
stöðu lífeyrissjóðanna kom fram
að draga mætti úr halla í lífeyris­
kerfinu með því að hækka iðgjöld,
skerða réttindi eða hækka lífeyris­
aldur. Þrátt fyrir að íslenskir lífeyr­
issjóðir hafi sætt harðri gagnrýni
í kjölfar hrunsins er ljóst að staða
þeirra til framtíðar ætti að vera
nokkuð björt.
Þannig má sjá í töflu með frétt
að árið 2060 er því spáð að Ísland
verði með lægsta hlutfall eldri
borgara 65 ára og eldri. Munar
meira en helmingi á Íslandi sem
er talið koma best út með 33 pró­
senta hlutfall 65 ára og eldri á með­
an umrætt hlutfall í Lettlandi gæti
verið komið upp í nærri 70 prósent
árið 2060.
Einnig má geta þess að íslenska
lífeyriskerfið er með næstmestu
eign ir í hlutfalli við verga landsfram­
leiðslu af öllum löndum Evrópu. Hol­
land er eina landið með hærra hlut­
fall. Þá greiða um 85 prósent fólks á
vinnualdri í lífeyrissjóð sé miðað við
skylduaðild. Því má segja að horf­
ur íslenskra lífeyrissjóða séu nokkuð
góðar til framtíðar. n
Annas Sigmundsson
blaðamaður skrifar annas@dv.is
Þessir fara best með peningana
n Rekstrarkostnaður íslenskra lífeyrissjóða nærri fimm milljarðar
n 95 prósenta mismunur á tryggingafræðilegri stöðu besta og versta sjóðsins
Skuldlaus fasteign
líka lífeyrissjóður
Ó
lafur Margeirsson, dokt­
orsnemi í hagfræði hefur
verið duglegur að fjalla um
stöðu íslenskra lífeyrissjóða
í skrifum á bloggi sínu. DV
leitaði til hans og spurði hvort hann
ætti einhver ráð handa fólki sem er
að velta fyrir sér hvaða lífeyrissjóð
það eigi að velja sér. Hafi það yfir
höfuð val.
„Sjóðirnir bjóða sumir upp á
mismunandi fjárfestingarstefn­
ur innan síns samtryggingakerf­
is. Vilji fólk hafa val er það hik­
laust nokkuð sem fólk ætti að hafa
í huga þegar kemur að vali á lífeyr­
issjóði. Fyrir utan það er mikilvægt
að velja sjóð sem er með jákvæða
tryggingafræðilega stöðu, það eru
þá minni líkur á því að það lendi í
skerðingu á sínum réttindum í ná­
inni framtíð,“ segir Ólafur.
Fólk ætti þó almennt líka að
hafa í huga að fjárhagslegt öryggi
þurfi ekki endilega að vera í formi
peningalegrar eignar í lífeyrissjóði.
„Skuldlaus fasteign er tvímælalaust
„lífeyrissjóður“ í sjálfu sér. Það á sér­
staklega við þar sem nettó ráðstöf­
unartekjur að teknu tilliti til afborg­
ana lána og vaxtakostnaðar geta
auðveldlega verið hærri heldur en
þegar tekið er fasteignalán og treyst
er á útgreiðslu lífeyris þegar vinnu­
ævinni líkur. Að þessu má til dæmis
vinna með því að hefja úttekt lífeyris
við 60 ára aldur og eyða úttektinni
allri í að greiða niður áhvílandi fast­
eignalán,“ segir hann. n
n Hagfræðingur segir brýnt að velja sjóð með jákvæða stöðu
Borga niður fasteignaskuldir Ólaf-
ur Margeirsson, doktorsnemi í hagfræði
segir að fólk ætti að huga að því að greiða
íbúðalán sín niður sem fyrst.
Þrátt fyrir að íslenskir lífeyrissjóðir og
ríkissjóður hafi þurft að taka á sig mikinn
skell í kjölfar hruns íslenska fjármálakerfisins
í október 2008 eru framtíðarhorfur íslenska
lífeyriskerfisins að mörgu leyti bjartar. Eitt
af því sem skiptir miklu máli er að á næstu
áratugum mun Ísland ekki eiga við stóraukin
vanda við að fjármagna lífeyriskerfið vegna
hækkandi hlutfalls eldri borgara, líkt og
mörg lönd Evrópu. Samkvæmt nýjustu
tölum Eurostat, tölfræðistofnunar Evrópu-
sambandsins frá því í lok september 2012, er
því spáð að Ísland verði yngsta land Evrópu
árið 2060.
Þá verða íbúar, 65 ára og eldri, einungis
33,5 prósent af heildar íbúafjölda landsins.
Með okkur í fimm efstu sætunum eru meðal
annars Noregur og Danmörk. Því má segja
að mikil aukning í fæðingu barna í kjölfar
hrunsins muni skila sér vel til framtíðar. Til
samanburðar má nefna að árið 2060 verða
um 60 prósent af íbúum Þýskalands 65 ára
og eldri og heil 68 prósent af íbúum Lett-
lands. Í þessum löndum er fæðingartíðni
mjög lág. Löndum eins og Þýskalandi og
Lettlandi mun því líklega reynast erfitt eftir
nokkra áratugi að halda uppi lífeyriskerf-
inu. Það ætti að reynast Íslendingum mun
auðveldara.
65 ára og eldri
árið 2060
Hlutfall í nokkrum Evrópulöndum
Land Hlutfall
1. Ísland 34%
2. Írland 37%
3. Bretland 42%
4. Noregur 43%
5. Danmörk 44%
20. Spánn 56%
21. Grikkland 57%
22. Ítalía 57%
27. Þýskaland 60%
32. Lettland 68%
Ísland yngst
í Evrópu 2060