Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.2012, Qupperneq 2

2 Fréttir 10. október 2012 Miðvikudagur
B
arnaverndarstofa birti rann­
sókn á afdrifum, velferð og
líðan barna sem dvöldu á níu
meðferðarheimilum Barna ­
verndarstofu og Stuðlum á
árunum 2000–2007. Þar kemur í ljós
að ungmennin eru rótlausari, eru
almennt með minni menntun og
þiggja frekar fjárhagsaðstoð en jafn­
aldrar þeirra. Þar kemur einnig fram
að fjöldi ungmenna verður fyrir of­
beldi í meðferð.
Vitnað er í ungmennin í rann­
sókn inni og þar segir einn: „For­
eldrar eiga ekki að senda unglinga
of snemma í meðferð. Hafði drukkið
einu sinni um 14 ára aldur. Börn eiga
að fá að þroskast meira áður en þau
eru send á meðferðarheimili. Kynnt­
ist hörðum efnum hjá öðrum ungl­
ingum á meðferðarheimilinu. Aðr­
ir krakkar tala um það sama. Einnig
varð ég fyrir andlegu og líkamlegu
ofbeldi af hendi bæði annarra barna
í meðferð og starfsmanna.“
Ofbeldi af hálfu starfsmanna
Það var rannsóknarstofnun í barna­
og fjölskylduvernd sem vann könn­
unina fyrir Barnaverndarstofu
en niður stöðurnar eru um margt
áhuga verðar. Sérstaklega er það
umhugs unar vert hversu margir
sögð ust hafa orðið fyrir ofbeldi inni
á meðferðarstofnuninni, en 14 pró­
sent barnanna sögðust hafa orðið
fyrir ofbeldi af hendi starfsmanns
og um 20 prósent þeirra sögðust
hafa orðið fyrir ofbeldi af hendi
annarra barna í meðferðinni. Upp­
lýsingar um svo hátt hlutfall hafa
ekki komið fram áður og á heima­
síðu Barnaverndarstofu kemur fram
að skýrar verklagsreglur gilda á með­
ferðarheimilum, börn getað kvartað
eftir skilgreindum leiðum og reglu­
bundið eftirlit hefur verið haft með
meðferðarheimilum og rætt við
börnin sem þar eru vistuð.
Þegar spurt var hvort það sem
gerðist geti hafa verið hluti af tilraun
starfsmanns til að stöðva ofbeldi eða
aðra óæskilega hegðun segjast um
70 prósent barnanna svo vera. Það
getur því verið að sum börnin vísi í
upplifun sína af ofbeldi þegar starfs­
menn framfylgdu verklagsreglum
um viðbrögð við ofbeldi eða annarri
óæskilegri hegðun.
Barnaverndarstofa segir þó að
ekki sé hægt að útiloka að þarna komi
einnig fram upplýsingar um atvik
þegar eitthvað í viðbrögðum starfs­
manna hefur farið úrskeiðis, svo sem
á erfiðum tímabilum í meðferðinni,
en tölur um ofbeldi eru hærri á þeim
heimilum þar sem börn voru vistuð
vegna ofbeldishegðunar og í lengri
tíma. Þar segir einnig að hafa beri í
huga að starfsmenn meðferðarheim­
ila hafi það krefjandi verkefni að telja
börnum hughvarf sem vilja yfirgefa
staðinn og halda aftur af þeim ef þau
eru líkleg að fara sér að voða vegna
eigin ástands eða hættu í umhverfinu.
Hrint og togað í hárið
Hlutfall þeirra sem kvaðst hafa
orðið fyrir ofbeldi af hálfu starfs­
manns var hærra á meðal þeirra sem
dvöldu á langtímameðferðarheim­
ilum Barna verndarstofu en þeirra
sem dvöldu á Stuðlum og Götu­
smiðjunni. Á sumum heimilum
komu hins vegar litlar eða engar
upplýsingar fram um ofbeldi, eink­
um þar sem börnunum var frjálst
að fara eða hægt var að vísa þeim
úr meðferð, enginn hafði til dæm­
is orðið fyrir ofbeldi af hálfu starfs­
manns á Geldingarlæk eða Hvítár­
bakka. Enginn þátttakendanna hafði
dvalið á Torfastöðum og aðeins eitt
svar barst frá Jökuldal. Á hinum
heimilunum, Árbót, Berg, Lauga­
landi og Háholti, var hlutfallið á bil­
inu 13–50 prósent. Laugaland, Há­
holt og Stuðlar eru enn starfandi.
Ellefu prósent þátttakenda sögð­
ust hafa orðið fyrir andlegu ofbeldi
af hálfu starfsmanna og átta prósent
sögðu ofbeldið hafa verið líkam­
legt. Margir sögðu ofbeldið hafa ver­
ið bæði andlegt og líkamlegt. Þegar
börnin voru innt eftir því í hverju of­
beldið fólst, sögðu þau að þau hefðu
verið uppnefnd eða móðguð, að
þeim hefði verið hrint, þrifið í þau
eða togað í hárið á þeim.
Meira um andlegt ofbeldi
Geldingarlækur kom einnig vel út
hvað varðar þá sem kváðust hafa
orðið fyrir ofbeldi af hálfu annarra í
meðferðinni, en þar sagðist enginn
hafa lent í því. Níu prósent þeirra sem
voru á Götusmiðjunni sögðust hins
vegar hafa orðið fyrir ofbeldi af hálfu
annarra, 22 prósent þeirra sem vistað­
ir voru á Stuðlum og 29 prósent þeirra
sem voru vistaðir annars staðar.
Ofbeldið var oftar andlegt en lík­
amlegt, og mun algengara var að
stúlkur töluðu um andlegt ofbeldi en
líkamlegt, engu að síður sögðust sjö
prósent þátttakenda að þeir hefðu
orðið fyrir líkamlegu ofbeldi af hálfu
annarra í meðferðinni. Fleiri sögðu
frá ofbeldinu en þögðu, eða sextíu
prósent á móti fjörtíu prósentum.
Þeir sem sögðu frá á meðan þeir voru
í meðferð leituðu yfirleitt til starfs­
manna meðferðarheimilisins, ef ekki
til þeirra þá til foreldra sinna.
Leið mjög illa þarna
Í könnunni er vitnað í svör barnanna
sem eru af misjöfnum toga. Sumir
tjáðu sig um ofbeldið, eins og sá sem
sagði: „Leið mjög illa þarna. Þetta var
ekki góður tími. Andlegt ofbeldi, ver­
ið að gera grín að mér.“
Annar sagði að óttinn væri sér of­
arlega í huga: „Ótti. Hræddur þegar
ég fór inn og hræddur þegar ég fór
út. Börn á þessum aldri gera sér ekki
grein fyrir því af hverju þau eru þarna
– þetta er frelsissvipting líkt og fang­
elsi. Þau eru hrædd.“
Sum virtust upplifa höfnun eins
og sú sem sagði: „Var pínd til að fara
og foreldrar fengu frí frá mér.“
Barnaverndarstofa mun senda
öllum þeim 545 einstaklingum sem
dvöldu á meðferðarheimilunum á
þessum tíma, bréf þar sem þeim er
boðið að koma í könnunarviðtal hjá
sérfræðingi til að skoða um hvers
konar ofbeldi var að ræða og hvar
það fór fram.
Bjargaði lífinu
Margir töldu að meðferðin hefði
hjálpað barninu að takast á við vand­
ann sem það glímdi við eða 59 pró­
sent barna og 65 prósent foreldra.
Langflest börnin sögðust einnig hafa
náð góðu sambandi við að minnsta
kosti einn starfsmann á meðan dvöl­
inni stóð en áhugavert er að skoða
ummæli barnanna sem sum hver
eru mjög jákvæð: „Eini tíminn öll
unglingsárin sem mér leið vel. Ör­
yggi einkenndi dvölina,“ og: „Það
sem gerði mig að manni, væri ekki á
lífi dag ef ekki hefði verið fyrir með­
ferðarheimilið. Sniðugar hugmynd­
ir starfsmanna og fá að vera í jóga og
teikna og fleira og fékk nettan áhuga
á lífinu. Kokkurinn kenndi mér á
bassa. Er núna að spila á bassa í
hljómsveit. Gott fólk sem var þarna.“
Aðeins einn lokið háskólaprófi
Þátttaka þeirra á vinnumarkaði og
skólaganga er heldur lakari en á með­
al jafnaldra þeirra. Margir glímdu við
alvarlegan náms­ og skólavanda í
grunnskóla sem var hluti hegðunar­
vandans sem leiddi til vistunar á
stofnun. Margir héldu áfram í námi
eftir að heim var komið en um þriðj­
ungur hópsins var með grunnskóla­
próf eða minni menntun. Fjörutíu
prósent þátttakenda hófu framhalds­
skólanám en aðeins 18 prósent þeirra
lauk framhaldsskólanáminu. Enn
færri eða tæplega sex prósent hófu
háskólanám og aðeins einn af 293
hafði lokið prófi þar.
Til samanburðar er áhugavert að
skoða tölur frá könnun Félagsvís­
indastofnunnar HÍ frá því í desember
2010 þar sem fram kemur að hlutfall
háskólamenntaðra á aldrinum 18–
28 ára sé 18 prósent. Ungmenni sem
hafa dvalið á meðferðarheimili eru
því ólíklegri til þess að stunda fram­
haldsnám á háskólastigi en almennt
gerist í samfélaginu.
Fleiri fá fjárhagsaðstoð
Helmingur barnanna hafði launa­
tekjur til þess að framfleyta sér en
um 46 prósent þeirra fékk fjárhags­
aðstoð frá félagsþjónustu, atvinnu­
leysisbætur eða örorkubætur. Tíu
einstaklingar sögðust ekki hafa nein­
ar tekjur til þess að framfleyta sér.
Hlutfallslega fleiri stúlkur þáðu
fjárhagsaðstoð en piltar. Stúlkur
sem dvalið hafa á meðferðarheim­
ilum virðast einnig eignast börn
fyrr en jafnöldrur þeirra, um fjöru­
tíu prósent þátttakenda í könnunni
áttu barn eða börn en aðeins um 17
þeirra sem tóku þátt í fyrrnefndri
könnun Félagsvísindastofnun HÍ.
Það er einnig meira rót á börnum sem
hafa dvalið á meðferðarheimilum.
Tæplega fjórðungur þeirra sem
svöruðu könnunni höfðu skipt einu
sinni um húsnæði á síðustu tveim­
ur árum, tæplega þriðjungur hafði
skipt tvisvar til þrisvar um húsnæði
n Rannsókn á meðferðarheimilum Barnaverndarstofu n Ofbeldið framið af starfsmönnum og öðrum ungmennum
Ungmenni beitt
ofbeldi í meðferð
„Þar kynntist ég fíkniefn-
um betur og byrjaði í meiri
neyslu. Ég hafði fengið áfall eftir
erfiða lífsreynslu og fór því þang-
að. Passaði ekki í hópinn.
Ofbeldi 20 prósent sögðust hafa orðið fyrir ofbeldi af hálfu
annarra barna en 14 prósent sögðust hafa orðið fyrir ofbeldi
af hálfu starfsmanna heimilanna. sviðsett Mynd/ sigtryggur AriIngibjörg Dögg Kjartansdóttir
blaðamaður skrifar ingibjorg@dv.is