Öldrun - 01.11.2004, Qupperneq 14

Umræða
Niðurstöður rannsóknarinnar sýndu að um 50%
langlífra Íslendinga búa á eigin heimili og líkamleg, and-
leg og félagsleg færni þeirra er almennt góð. Engar
rannsóknir fundust sem kanna heilsufar og hjúkrunar-
þarfir 90 ára og eldri sérstaklega og þannig er þessi
rannsókn mikilvægt framlag til þekkingar á færni þessa
hóps og hvaða óformlegan og formlegan stuðning þeir
fá. Skerðing á sjálfsbjargargetu þeirra felst aðallega í
minnkaðri getu til að fara ferða sinna utan heimilis og til
að baða sig. Því má álykta að þeir sem stríða við flókn-
ari skerðingu á grunnathöfnum daglegs lífs dvelji flestir
á öldrunarstofnunum. Þetta er í samræmi við niður-
stöður erlendra rannsókna sem hafa leitt í ljós að skert
geta við grunnathafnir daglegs lífs og almennar athafnir
daglegs lífs gefi hvað mestar vísbendingar um
stofnanavistun (Miller, Longino jr., Anderson,
James og Worley, 1999; Miller og Weissert,
2000; Mor, Wilcox, Rakowski og Hiris, 1994;
Nourhashemi, Andreiu, Gilette-Guyonnet og
Vellas, 2001; Slivinske, Fitch og Wingerson,
1998). Athyglisvert var að fleiri voru alveg sjálf-
bjarga við að hreyfa sig utanhúss en við böðun.
Það bendir til þess að slysahætta við böðun
skipti miklu máli, þegar kemur að mati á aðstoð
við þessa athöfn. Mjög fáir einstaklingar höfðu
einkenni um vitræna og félagslega færniskerð-
ingu og gæti það bent til þess að færni á þeim
sviðum sé ein af aðalforsendum þess að geta
búið á eigin heimili.
Þeir hópar sem voru með mestu skerðing-
una á sjálfbjargargetu miðað við aðra viðmiðun-
arhópa voru konur, þeir sem bjuggu með
öðrum en maka og þeir sem bjuggu í þjónustuí-
búðum sveitarfélaga. Athyglisvert var að konur
bjuggu mun oftar með öðrum en maka en karlar. Þær
bjuggu frekar í þjónustuíbúðum sveitarfélaga, en karlar
bjuggu mun oftar í íbúðum aldaðra. Þessar niðurstöður
samræmast niðurstöðum Katz og félaga (2000), sem
sýndu að konur með skerta getu voru líklegri til að búa
einar en karlar. Konur voru einnig líklegri til að búa
ekki með maka en karlar. Þessar niðurstöður gætu
verið vísbending um að konur lifi almennt lengur með
skerðingu, þær eigi auðveldara með að búa einar með
skerðingu og að þær flytji frekar í þjónustuíbúðir sveit-
arfélaga en í íbúðir aldraðra vegna verri efnahagslegra
og félagslegra aðstæðna. Þar sem um háaldraða ein-
staklinga var að ræða í þessari rannsókn er hugsanlegt
að ein af aðalforsendum þess að geta dvalið á eigin
heimili með mikla skerðingu á þessum aldri, sé að hafa
góðan stuðning frá aðstandendum. Um 60% aldaðra á
hjúkrunarheimilum hafa skert skammtímaminni og um
40% í þjónusturými (Anna Birna Jensdóttir o.fl., 1995).
Því kom ekki á óvart að einungis 16% þátttakenda höfðu
skerðingu á skammtímaminni, en svo virðist sem vit-
ræn skerðing vegi þungt í ákvörðun um innlögn á
stofnun. Erlendar rannsóknir hafa sýnt að fylgni er á
14 www.oldrun.net ÖLDRUN – 22. árg. 2. tbl. 2004
milli aukinnar vitrænnar skerðingar og heilabilunar-
sjúkdóma við aukna færniskerðingu (Miller og Weiss-
ert, 2000; Nourhashemi o.fl., 2001; Slivinske o.fl, 1998;
Femia o.fl., 2001).
Niðurstöður leiddu í ljós að aðstandendur sinna
mestum hluta af heildarstuðningi sem óformlegir og
formlegir stuðningsaðilar veittu. Þriðjungur þátttak-
enda fékk ekki neina aðstoð frá sínum nánustu. Ljóst er
að hið opinbera þarf að huga að því að formleg þjónusta
taki að hluta til við af óformlegri þjónustu aðstandenda,
bæði vegna fjölgunar aldraðra í þjóðfélaginu, þess að
fleiri aldraðir munu kjósa að búa einir en ekki með
börnum sínum eða ættingjum og vegna þess að breyt-
ingar á fjölskyldugerð t.d. færri börn, meiri atvinnuþátt-
taka kvenna og fjölgun skilnaða muni leiða til þess að
möguleiki á óformlegum stuðningi minnkar.
Þessar niðurstöður gefa góða mynd af sjálfsbjargar-
getu í daglegum athöfnum og þeim stuðningi sem lang-
lífir fá frá óformlegum og formlegum stuðningsaðilum
við athafnir daglegs lífs. Þetta er faraldsfræðileg rann-
sókn, sem gefur möguleika á að setja fram tilgátur um
hvernig bæta megi aðbúnað langlífra og hvernig hægt
0
2
4
6
8
10
12
Íbúð aldraðra (n=93) Eigin heimili (n=361) Þjónustuíbúð
sveitarfélaga (n=85)
Búsetuform
M
e
ð
a
ls
ke
rð
in
g
(
0
-2
1
)
Mynd 4.
Meðalskerðing á sjálfsbjargargetu almennra
athafna daglegs lífs á milli búsetuforma
Þátttakendur Klukkustundir á viku
% n Meðaltal Staðalfrávik Spönn
Formlegur eða
óformlegur stuðningur
92,9 500 18,7 34,8 0-180

Formlegur stuðningur 70,7 381 3,3 5,9 0-46
félagsleg heimilishjálp 64,9 350 1,9 3,5 0-42
heimahjúkrun 40,8 220 0,5 1,3 0-14
dagdeild 7,2 39 1,0 4,4 0-35
sjúkraþjálfun 3,5 19 0,1 0,4 0-5
Óformlegur stuðningur 73,8 398 15,2 33,8 0-168
Tafla 4
Tafla 4. Hlutfall þátttakenda sem fá stuðning og meðalfjöldi
klukkustunda á viku frá óformlegum og formlegum stuðn-
ingsaðilum.