Öldrun - 01.11.2004, Blaðsíða 18

18 www.oldrun.net ÖLDRUN – 22. árg. 2. tbl. 2004
sem stofnanalífið setur. Orðatil-
tæki eins og ,,að venjast því að
búa þarna“, ,,hlýða“ og ,,þegja“
voru mikið notuð. Önnur
algeng aðferð er að gera sem
best úr aðstæðunum og einblína
á það sem enn er hægt að
stjórna sjálfur. Í þessum til-
vikum er til dæmis mikilvægt
að geta ákveðið sjálfur hvenær
farið er að sofa, hvort tekið sé
þátt í afþreyingu, hvenær böð-
un fer fram og kannski finnst
viðkomandi gott að sanka að
sér uppáhaldsmatnum sínum
eða öðru góðgæti. Að viðhalda
samskiptum við fjölskyldu og
vini var líka eitthvað sem þetta
fólk taldi sig geta stjórnað sjálft
og það átti sinn þátt í að viðhalda sjálfsmynd þess á þann
hátt að því fannst það vera einhvers virði. Þriðja
aðferðin sem margir nota er að bera sig saman við aðra
íbúa. Samanburðurinn nær yfir marga þætti eins og lík-
amlega og andlega heilsu, félagslega stöðu, heimsóknir
frá vinum og ættingjum og fjárhagslega stöðu. Slíkur
samanburður hjálpaði íbúunum að setja aðstæður sínar
í samhengi og styrkja sitt eigið sjálf (11).
Í rannsókn Wilsons árið 1997 þar sem tekin voru
viðtöl við fimmtán íbúa á hjúkrunarheimili í þrjú skipti;
sólarhring eftir flutning, tveimur vikum síðar og svo
einum mánuði eftir flutning, var aðlögun íbúanna skipt
niður í þrjú tímabil:
1. Yfirþyrmandi tímabilið. Það einkennist af tilfinn-
ingalegum viðbrögðum. Fólk sýnir einkum merki
um einmanaleika og sorg, það grætur talsvert, er
hrætt og finnur fyrir miklum söknuði.
2. Aðlögunartímabilið. Hér fer fólk að reyna að
bægja frá sér neikvæðum hugsunum og reynir að
byggja upp jákvætt viðmót til framtíðarinnar og hins
daglega lífs innan stofnunarinnar. Það tekur að
mynda tengsl við hjálparaðila og ræðir um hvaða
skorður stofnunin setur því varðandi sjálfsstjórn og
sjálfræði.
3. Ásættunartímabilið. Þetta tímabil einkennist af því
að íbúarnir fara að sætta sig meira við að dvelja á
stofnuninni, taka meiri þátt í afþreyingu og öðru
sem í boði er og kynnast öðrum íbúum. Sjálfsör-
yggið eykst og fólkið fer að gera sér betur grein fyrir
því að þetta er þeirra framtíðarheimili.
Wilson taldi að ef að þetta aðlögunarferli ætti að
ganga fljótt og vel fyrir sig þyrfti fólk virkilega að vinna
í því að sætta sig við aðstæðurnar. Hann komst einnig
að því að þeir sem ekki höfðu tekið sjálfir ákvörðun um
að fara á stofnun voru mun lengur að aðlagast
aðstæðum.
Wilson hefur verið gagnrýndur fyrir að hann athug-
aði aðeins aðlögun fólksins fyrsta mánuðinn eftir flutn-
ing. Annar rannsakandi, Brooke, gerði svipaða rann-
sókn tíu árum á undan Wilson, nema á mun lengri tíma.
Hann skipti aðlöguninni niður í svipuð tímabil, en hélt
því fram að 93% þeirra sem flytja á stofnun fari í gegnum
þessi tímabil á átta mánuðum. Fyrstu tveir mánuðirnir
eru yfirleitt mjög ruglingslegir fyrir þá sem eru
nýkomnir á stofnun, en á þriðja mánuði byrja þeir að
endurskipuleggja og leysa þau vandamál sem hvíla á
þeim. Í kjölfarið fara þeir að mynda sambönd við starfs-
fólk og aðra íbúa og loks frá fjórða mánuði að öðlast
meira jafnvægi (11).
Í meistaraverkefni sínu gerði Ingibjörg Hjaltadóttir,
sviðsstjóri hjúkrunar á öldrunarsviði LSH, því skil hvað
aldraðir telja til lífsgæða á hjúkrunarheimilum. Hún
komst að þeirri niðurstöðu að það er mikilvægt fyrir þá
sem misst hafa líkamlegan þrótt að tryggja öryggi sitt
með því að flytja á hjúkrunarheimili. Það fólk er oft
orðið hrætt við að vera eitt heima og á kannski á hættu
að detta og liggja ósjálfbjarga á gólfinu í lengri tíma.
Íbúum á hjúkrunarheimilum finnst mikilvægt að finna
sitt eigið athvarf og næði inni á sjálfu heimilinu. Sumum
þeirra sem eru ekki vitrænt skertir finnst erfitt og trufl-
andi að vera innan um aðra sjúklinga sem eru með
heilabilun og kannski erfiða hegðun samfara því. Ein af
niðurstöðum Ingibjargar, sem er mjög svo samróma
öðrum rannsóknum, er að það er mjög mikilvægt fyrir
íbúa á hjúkrunarheimilum að vera viðurkenndir sem
einstaklingar og hún bendir á að þar hafi starfsfólkið
stóru hlutverki að gegna, bara með því að sinna smá-
vægilegum viðvikum til að mæta sérþörfum þeirra. Það
þarf ekki að vera nema til dæmis að færa viðkomandi
kaffi inn á herbergi stöku sinnum. Viðmælendum Ingi-
bjargar fannst líka mjög mikilvægt að hafa eitthvað fyrir
stafni og einhver hafði á orði að menn gætu lært alveg
fram í andlátið (6, 9).