Öldrun - 01.11.2004, Síða 19

19ÖLDRUN – 22. árg. 2. tbl. 2004 www.oldrun.net
Stofnanalíf
Þar sem flestir aldraðir fara á stofnun vegna ein-
hvers konar kreppuástands er ekki óeðlilegt að rann-
sóknir sýni að upplifun þeirra er oftar neikvæð en
jákvæð. Erlendar rannsóknir sem byggja á viðtölum við
aldraða inni á stofnunum sýna iðulega að þeir finna fyrir
mikilli óhamingju. Fyrir þá hefur flutningurinn í för með
sér sársaukafullan endi á öllu því sem hafði þýðingu
fyrir hinn aldraða. Íbúarnir tala gjarnan um missi og
þjáningu sem veldur óöryggi og lágu sjálfsmati. Missir-
inn er huglægur eins og missir hlutverks, lífsstíls,
frelsis, sjálfstæðis og næðis. Missirinn er einnig verald-
legur eins og að missa heimili sitt og innanstokksmuni.
Þá getur missirinn verið félagslegur eins og að missa
fjölskyldutengsl, vinabönd og gæludýr (16).
Rannsóknir sýna að orðið ,,heimili“ þýðir fyrir eldra
fólk ekki bara híbýli heldur er safn minninga tengt því
og minningarnar beinast að öryggistilfinningu, sjálf-
stjórn og persónulegu sjálfi; hver er ég og hvert er hlut-
verk mitt? (11).
Þó að hér hafi verið tekið á neikvæðum þáttum
stofnanavistunar eru til aldraðir sem lýsa flutningi sín-
um á stofnun sem jákvæðum. Í bandarískri rannsókn frá
1996, sem byggði á viðtölum við íbúa tveimur vikum
eftir flutning, kemur fram að mörgum fannst léttir að
þurfa ekki að vera lengur einir. Sömuleiðis fannst þeim
léttir að þurfa ekki að sjá um matseld og annað húshald,
vera lausir við áhyggjur af því hvernig eigi að koma sér
á milli staða að vetrarlagi og léttir að finna fyrir öryggi
vegna líkamlegrar færniskerðingar. Einn viðmælandinn
lýsti því meira að segja yfir að hann hefði öðlast frelsi frá
skyldum sínum við aðra fjölskyldumeðlimi og að hann
upplifði flutninginn sem tækifæri til að öðlast sjálfsálit á
ný og í rauninni nýtt líf. Sumir íbúanna fundu fyrir meira
öryggi, voru ekki eins einmana og fengu meiri örvun
en heima hjá sér (11).
Bandarísk rannsókn frá 1979, sem byggði á við-
tölum við hundrað aldraða foreldra og miðaldra börn
þeirra, leiddi í ljós að báðar kynslóðir létu í það skína að
fjölskylduböndin héldu áfram að vera jafnnáin eftir
flutning og jafnvel enn nánari (11).
Hvað má bæta?
Hér á landi má bæta úr ýmsu til að gera öldruðum
og sjúkum auðveldara að flytja á stofnun. Í fyrsta lagi
þarf að efla mjög upplýsingagjöf til þeirra og aðstand-
enda. Þörf er á bæklingum og/eða myndböndum frá
hverri stofnun fyrir sig. Ekki er nóg að hafa upplýsingar
á Netinu. Með því að eiga þess kost að kynna sér vel
þær stofnanir sem um ræðir, á viðkomandi meiri mögu-
leika á að hafa áhrif á hvar hann lendir um síðir. Í öðru
lagi þarf að auka samvinnu við aðstandendur varðandi
umönnun hins sjúka inni á stofnun. Aðstandendur eiga
að vera með í ráðum og vera upplýstir um hvaðeina sem
snýr að umönnun ástvinar þeirra. Í þriðja lagi er mikil
þörf á að auka virkni og afþreyingu fyrir íbúa á stofn-
unum. Allir hafa jú þörf fyrir að hafa eitthvað fyrir stafni,
gera gagn og hafa tilgang. Líka sjúklingar sem þjást af
heilabilun. Í fjórða lagi þarf ávallt að hafa í huga þörf
manneskjunnar fyrir að vera einstök en ekki hluti af
heild. Það hefur mikið að segja ef starfsfólk þekkir sögu
hvers íbúa og virðir hvern og einn sem einstakling með
sinn sérstaka persónuleika, sínar skoðanir og þarfir.
Heimildir
1. Aneshensel, C. S., Pearlin, L. I., Levy-Storms, L. og Shuler, R. H.
(2000). The transition from home to nursing home: Mortality
among people with dementia. Journals of Gerontology B: Social
sciences, 55, 152-162.
2. Friedman, S. M., Williamson, J. D., Lee, B. H., Ankrom, M. A.,
Ryan, S. D. og Denman, S. J. (1995). Increased fall rates in nurs-
ing home residents after relocation to a new facility. JAGS, 43,
1237-1242.
3. Guðlaug Jóna Hilmarsdóttir (2001). Upplifun sjúklinga í bið-
plássi. (Skýrsla). Reykjavík: LSH Landakot.
4. Hagen, B. (2001). Nursing home placement: Factors affecting
caregivers’ decisions to place family members with dementia.
Journal of Gerontological Nursing, 27, (2), 44-55.
5. Haight, B. K., Michel, Y. og Hendrix, S. (1998). Life review: Pre-
venting despair in newly relocated nursing home residents
short- and long term effects. International Journal of Aging and
Human Development, 47, 119-142.
6. Ingibjörg Hjaltadóttir (2001). Physically frail elderly residents’ pec-
eption of quality of life in nursing homes. (Meistaraverkefni).
Reykjavík: Háskóli Íslands.
7. Iwasiw, C., Goldenberger, D., Bol, N. og Macmaster, E. (2003).
Resident and family perspectives: The first year in a long-term
care facility. Journal of Gerontological Nursing, 1, 45-54.
8. Kaisik, H. og Ceslowitz, B. (1996). Easing the fear of nursing
home placements: The value of stress inoculation. Geriatric
Nursing, 17, 182-186.
9. Kane, A. K., Kling, K. C., Bershadsky, B., Kane, R.L., Giles, K.,
Degenholtz, H. B., Liu, J. og Cutler, L. J. (2003). Quality of life
measures for nursing home residents. Journals of Gerontology:
Medical sciences, 58, 240-248.
10. Kellett, U. M. (1998). Meaning-making for family carers in nurs-
ing homes. International Journal of Nursing Practice, 4, 113-119.
11. Lee, D. T. F., Woo, J. og Mackenzie, A. E. (2002). A review of
older people’s experiences with residential care placement.
Journal of Advanced Nursing, 37, (1), 19-27.
12. Lieberman, M. A. og Fisher, L. (2001). The effects of nursing
home placement on family caregivers of patients with Alzheim-
er’s disease. Gerontologist, 41, 819-826.
13. Linkinhoker, L. (1993). Relocation support program promotes
family participation. Provider, 5, 58.
14. Margrét Gústafsdóttir (2001). Samskipti aðstandenda og starfs-
fólks á hjúkrunarheimilum. Öldrun, 19, (2), 34-35.
15. Mikhail, M. L. (1992). Psychological responses to relocation to a
nursing home. Journal of Gerontological Nursing, 18, (3), 35-40.
16. Nay, R. (1995). Nursing home residents’ perceptions of reloc-
ation. Journal of Clinical Nursing, 4, 319-325.
17. Nolan, M. og Dellasega, C. (1999). It’s not the same as him being
at home: Creating caring partnership following nursing home
placement. Journal of Clinical Nursing, 8, 723-730.
18. Nolan, M. og Dellasega, C. (2000). I really feel I’ve let him down:
Supporting family carers during long-term care placement for
elders. Journal of Advanced Nursing, 31, 759-767.
19. Rodgers, B., L. (1997). Family members’ experiences with the
nursing home placement of an older adult. Applied Nursing Res-
earch, 10, 57-63.
20. Rowles, G.D. og High, D.M. (1996). Individualizing care: Family
roles in nursing home decision-making. Journal of Gerontological
Nursing, 22, (3), 20-25.
21. Ryan, A. og Scullion, H. F. (2000). Nursing home placement: An
exploration of the experiences of family carers. Journal of
Advanced Nursing, 32, 1187-1195.
22. Smith, S. T. (1995). Coping with nursing home placement of a
parent. Home Healthcare Nurse, 13, 55-58.