Öldrun - 01.11.2004, Side 22

22 www.oldrun.net ÖLDRUN – 22. árg. 2. tbl. 2004
vika, en aðeins í einu tilviki var heilabilun skráð sem
dánarmein (7). Í því tilviki var engin önnur sjúk-
dómsgreining skráð á vottorðið og því ekki í aðrar
greiningar að venda fyrir þann aðila, sem kóðaði
vottorðið hjá Hagstofu Íslands. Oft kann að vera úr
vöndu að ráða þar sem aðeins ein sjúkdómsgreining
er tekin gild sem dánarmein. Það lítur því út fyrir að
heilabilunargreining standi mjög illa í samkeppni við
aðrar sjúkdómsgreiningar um val á dánarorsök.
Eitt af því, sem gerir stöðu heilabilunargreininga
erfiða er að þær eiga heima í a.m.k. þrem flokkum
ICD-10 kóðunarinnar, þ.e. meðal blóðrásarsjúkdóma
(I67), geð- og atferlisraskana (F01 og F03) og meðal
taugasjúkdóma (G30). Mismunagreiningin vefst
fyrir læknum og jafnvel þegar greiningin á heilabil-
unarheilkenninu er orðin augljós, eins og þegar
kemur að vistun á hjúkrunarheimili, þá skirrast
menn við að skrá þessar sjúkdómsgreiningar.
Ellihrörnun eða „senilitas“ (R54) er viðurkennt
dánarmein samkvæmt ICD-10. Enginn heimilis-
manna hafði þá greiningu í rannsókninni og enginn
í samanburðarhópnum, þótt þrír karlar og tvær
konur hafi haft ellihrörnun að dánarmeini árið 1998.
Ellihrörnun var algengt dánarmein á árum áður
meðal Íslendinga en dregið hefur úr greiningunni
eftir því sem þjóðin hefur elst. Á sjötta áratugnum
var ellihrörnun dánarmein 4,1% karla og 6,3% kvenna
á Íslandi (8) en eldri rannsókn prófessors Júlíusar
Sigurjónssonar á faraldsfræði ellihrörnunar sýndi
um tífaldan mun á milli landa í Evrópu (9).
Lokaorð
Í þessari grein er lýst skráningu dánarmeina og
skýrt frá dánarmeinum heimilismanna á hjúkrunar-
heimili á árunum 1996 til 2002. Dánarmeinin dreifast
á 10 kóðunarflokka og 48 sjúkdómsgreiningar eru
notaðar, þar af 28 aðeins einu sinni. Heimilismenn
hafa lægri tíðni krabbameina en samanburðarhópur
aldraðs fólks árið 1998, en hærri tíðni heilabilunar-
sjúkdóma. Samtals teljast heilabilunarsjúkdómar
vera um 22% dánarmeina á hjúkrunarheimilinu og
bendir margt til að þeir séu verulega vanskráðir.
Þörf er á umbótum á greiningaraðferðum, flokkun
og skráningu á heilkennum heilabilunar svo faralds-
fræðilegar rannsóknir á þessu sviði geti komið að
eðlilegum notum.
Heimildir
1. Ársæll Jónsson, Ingibjörg Bernhöft, Karin Bernhardsson og
Pálmi V. Jónsson. (2004). Afturvirk rannsókn á heilsufars-
breytum heimilismanna á Droplaugarstöðum árin 1983-2002.
Læknablaðið (Fylgirit 49),90, 41. Ágrip.
2. Lilja Sigrún Jónsdóttir, Skúli Guðmundsson, Sigrún Helga-
dóttir og Matthías Halldórsson. (1998). Lög og reglur um
ritun dánarvottorða ásamt leiðbeiningardæmum. Reykjavík:
Landlæknisembættið og Hagstofa Íslands.
3. Magnús Snædal (Ritstj.). (1996). ICD-10. Reykjavík: Orða-
bókasjóður læknafélaganna.

ICD-10
Kóðar
Algengustu
dánarmeinin.
Nánar sundurgreint
Karlar og konur
á Íslandi, 80-89
ára, 1998 - %
(N 600)
Droplaugarstaðir
1996-2002 - %.
Meðalaldur 87
ár. (N 177)
I21 Brátt hjartadrep 14,0 7,3
I25 Kransæðakölkun 12,2 14,7
I50 Hjartabilun 2,0 3,4
I63 Hjarnafleygdrep 2,5 5,7
I64 Slag 7,8 7,4
F01 Æðavitglöp 1,2 10,2
F03 Ótilgreind vitglöp 4,7 5,1
G20 Parkinsonsjúkdómur 1,5 3,4
G30 Alzheimersjúkdómur 1,7 5,1
G81 Helftarlömun 0,2 2,8
J18 Lungnabólga 3,2 5,1
J44 Langvinn lungnateppa 3,2 4,0
SAMTALS - 54,2% 74,2%
1998 og fyrir heimilismenn á hjúkrunarheimili árin 1996 2002.

ICD-10
Kóðar
Dánarmein Karlar og konur
á Íslandi, 80-89
ára, 1998 - %
(N 600)
Droplaugarstaðir
1996-2002 - %.
Meðalaldur 87
ár. (N 177)
A00-B99 Tilteknir smit- og
sníklasjúkdómar
0,3 -
C00-D48 Æxli 19,3 6,2
D50-D89 Sjúkdómar í blóði og
blóðmyndunarfærum
og tilteknar raskanir
sem ná til
ónæmiskerfisins
0,7
E00-E90 Innkirtla-, næringar-
og
efnaskiptasjúkdómar
2,0 1,1
F00-F99 Geð- og
atferlisraskanir
6,2 15,8
G00-G99 Sjúkdómar í taugakerfi 4,0 11,9
I00-I99 Sjúkdómar í
blóðrásarkerfi
51,0 46,3
J00-J99 Sjúkdómar í
öndunarfærum
9,2 12,4
K00-K93 Sjúkdómar í
meltingarfærum
2,5 2,8
M00-M99 Sjúkdómar í vöðva- og
beinakerfi og í bandvef
0,3 1,7
N00-N99 Sjúkdómar í þvag- og
kynfærum
2,2 0,6
R00-R99 Einkenni, teikn og
afbrigðilegar klíniskar
og
rannsóknarniðurstöður,
ekki flokkað annars
staðar
0,2 -
V01-Y98 Ytri orsakir sjúkleika
og dánarmeina
2,2 1,1
SAMTALS 100.1% 99,9%
Tafla 2
Hlutfallsleg tíðni aðalflokka dánarmeina á Íslandi fyrir
aldurshóp 80-89 ára árið 1998 og fyrir heimilismenn á
hjúkrunarheimili árin 1996-2002.
Tafla 3
Hlutfallstíðni algengustu dánarmeina Íslendinga 80-89
ára árið 1998 og fyrir heimilismenn á hjúkrunarheimili
árin 1983-2002.