Öldrun - 01.11.2007, Blaðsíða 24

2
www.oldrun.net ÖLDRUN – 25. árg. 2. tbl. 2007
myndun nýrrar merkingar og skynjana. Samanburður er
aðferð til að staðsetja sig í tíma og rúmi, leið til að útskýra
og hugsanlega að réttlæta hvernig eða af hverju breyting
fór af stað.
Þróun sjálfstrausts og bjargráða. Vaxandi sjálfstraust
kemur fram í þeim skilningi sem sjúklingur öðlast á því
ferli sem fylgir sjúkdómsgreiningu, meðferð, bata og
því að búa við takmarkanir, og sýnir sig einnig í nýtingu
úrræða og í þróun aðferða við að spjara sig. Menn sýna
vaxandi skilning á aðstæðum, aukinn skilning á tvísýnum
og áhrifaríkum stundum og eins konar visku sem lærst
hefur á lífsleiðinni.
Farsæl lok umskiptaferlisins endurspeglast í hæfni og
nýrri tilfinningu um eigin sjálfsvitund.
Leikni. Vel heppnuð lok umskipta fara eftir því hvernig
einstaklingi tekst að sýna þá leikni og hegðun sem þarf til
að ná valdi á nýjum aðstæðum eða umhverfi, taka ákvarð­
anir og hefja aðgerðir, koma umönnun í kring og eiga
samstarf við umönnunaraðila og heilsugæslukerfið. Rann­
sóknir í fjölskylduhjúkrun benda til að leikni skapist með
því að blanda saman kunnáttu sem þegar var fyrir hendi og
þeirri kunnáttu sem hefur þróast meðan á umskiptaferlinu
stóð. Kunnátta eykst einnig með tímanum og menn læra
af reynslunni. Af þessum sökum er ólíklegt að leikni komi
í ljós snemma á umskiptatímanum. Þegar skjólstæðingar
hafa fundið nýjan stöðugleika, um það leyti sem breyting­
unni er að ljúka, mun sjást á leikni þeirra hve vel hefur
tekist til við umskiptin
Sveigjanleg sjálfsmynd. Reynsla af umskiptum leiðir til
mótunar nýrrar sjálfsvitundar eftir því sem umskiptaferl­
inu vindur fram.
Meleis o.fl. benda á að skilningur fagfólks á eiginleikum
umskiptaferlisins og þeim aðstæðum sem það markast af
muni leiða til þróunar hjúkrunarúrræða sem sniðin séu
að einstakri reynslu skjólstæðinga og fjölskyldna þeirra
og stuðli að heilsusamlegum eða heilnæmum viðbrögðum
við umskiptum.
Lokaorð
Aðdragandi að flutningi á hjúkrunarheimili hjá fólki
sem þjáist af heilabilun er oftast langur og ákvörðunin
iðulega tekin eftir langa og krefjandi umönnun í heima­
húsi eins og rannsóknir sýna (Júlíana Sigurveig Guðjóns­
dóttir, 2005) en stór hluti íbúa hjúkrunarheimila hafa
einkenni vitrænnar skerðingar, eins og áður sagði. Það
er vitað að eftir því sem heilabilun ágerist þarf viðkom­
andi sjúklingur stöðugt meiri aðstoð. Ljóst er að ástandið
batnar ekki og því er innlögn á stofnun óhjákvæmileg á
lokastigi sjúkdómsins.
Þegar heilsu eldra fólks hrakar mikið eru hjúkrunar­
heimili betur búin til að veita betri umönnun en heimili
viðkomandi en til að teljast hæfur til flutnings á hjúkrunar­
heimili þarf viðkomandi að þarfnast stöðugrar umönn­
unnar. Það er því áhyggjuefni ef viðhorf og stefna ráða­
manna draga úr gildi og mikilvægi hjúkrunarheimila.
Chenitz (1983) bendir á að hinn aldraði einstaklingur
skilji oft ekki ástæðurnar fyrir því að hann skuli vera
fluttur á stofnun og upplifir sig yfirgefinn af ættingjum
sínum. Heilbrigðisstarfsmenn þurfa að veita þessu athygli
og starfsfólk þarf að kynnast nýja vistmanninum og vinna
traust hans og fjölskyldunnar svo öllum líði vel. Góð líðan
fjölskyldunnar er mikilvæg fyrir vellíðan sjúklingsins. Ef
fjölskyldan er í slæmu ástandi andlega og með vanlíðan
getur hún ekki stutt sjúklinginn eins og skyldi (Ferris,
1992).
Eins og fram hefur komið í rannsóknum fylgir
ákvörðun um varanlega vistun á hjúkrunarheimili oft kvíði
og óöryggi hjá einstaklingum. Stuðningur, skilningur og
fræðsla frá fagfólki skiptir hér miklu máli til að auðvelda
aðlögun að breyttum aðstæðum. Hjúkrunarheimili er
venjulega síðasta „heimili“ fólks sem þar býr og eðlilegt
væri að öll þjónusta miðaðist við það. Hjúkrunarheimili
þarf að vera friðsæll staður. Íbúum þarf að finnast þeir
öruggir í umhverfi sínu og í góðum höndum til að líða
vel.
Heimildir
Bridges, W. (1991). Managing transition: making the most of change. Menlo
Park, CA, Addison Wesley.
Brooke,V. (1989). Nursing home life. How elders adjust. Through what phases
do newly admitted residents pass. Geriatric Nursing, 10(2), 66­68.
Chenitz, W. C. (1983). Entry into a nursing home as status passage: A theory
to guide nursing practice. Geriatric Nursing, 4(2), 92­97.
Dellasega, C. og Mastrian, K. (1995). The process and consequences of
institutionalizing an elder. Western Journal of Nursing Research, 17(2),
123­140.
Ferris, M. (1992). Nursing interventions for families of nursing­home resi­
dents. Geriatric Nursing, 13(1), 37­38.
Fink, S. V. og Picot, S. F. (1995). Nursing home placement decisions and
post­placement experiences of African­American and European­American
caregivers. Journal of Gerontological Nursing, 21(12), 35­42.
Guðrún K. Þórsdóttir og Ingibjörg Á. Gunnarsdóttir (1999). Könnun á líðan
og þörf aðstandenda Alzheimerssjúklinga. Reykjavík, Félag áhugafólks og
aðstandenda Alzheimers­sjúklinga og annarra minnisskertra.
Heilbrigðisráðuneytið (2006). RAI niðurstöður. Skýrsla fyrir landið allt.
RAI gagnagrunnur. Sótt í ágúst 2007 í lokaðan gagnagrunn á vef
heilbrigðisráðuneytisins.
Júlíana Sigurveig Guðjónsdóttir (2005). Reynsla dætra af flutningi foreldra,
sem þjást af heilabilun, á hjúkrunarheimili. [Óbirt meistararitgerð].
Reykjavík, Háskóli Íslands.
Margrét Gústafsdóttir (1999). The Relationship between families and staff in
nursing homes and its implication for staff´s care approahes. [Óbirt dokt­
orsritgerð]. San Francisco, University of California.
Margrét Gústafsdóttir (2006). Að læra að koma í heimsókn. Fjölskylduheim­
sóknir á hjúkrunarheimili, form þeirra, merking og mikilvægi. Tímarit
hjúkrunarfræðinga, 82(3), 16­24.
Meleis, A. I., Sawyer, L. M., Im, E. O., Hilfinger­Messias, D. K. og Schu­
macher, K. (2000). Experiencing transition: An emerging middle­range
theory. Advances in Nursing Science, 23(1), 12­28.
Nolan, M., Lundh, U., Grant, G. og Keady, J. (2003). Partnerships in family
care: understanding the caregiving career. Maidenhead, Philadelphia,
Open University Press.
Ryan, A. (2002). Transition in care: Family carers’ experiences of nursing
home placement. NT Research, 7(5), 324­334.
Salamon, M. J. (1987). Health care environment and life satisfaction in the
elderly. Journal of Aging Studies, 1, 287­297.
Salamon, M. J. og Rosenthal, G. (2004). Home or nursing home. Making the
right choices. New York, Springer.
Valgerður Katrín Jónsdóttir (2006). „Það er umhyggjan innan heilbrigðiskerf­
isins sem læknar fólk“. Tímarit hjúkrunarfræðinga, 82(3), 32­33.
Wright, L. M., Watson, W. L. og Bell, J. M. (1996). Beliefs. The heart of healing
in families and illness. New York, Basic Books.