Són - 01.01.2011, Page 10

10 HELGI SKÚLI KJARTANSSON
Aftasta eða sjötta bragstaðan er aldrei skipuð nema einu atkvæði og
það er ævinlega ending. Einkvætt orð kemur ekki til greina, hversu
áherslu létt sem það kynni að vera, ekki heldur síðari liður af samsettu
orði (eins og „landnám“),3 ekki einu sinni viðskeyti (eins og „virðing“).4
Nei, ending skal það vera, og skiptir þá ekki máli þó hún sé efstastigs-
eða miðmyndarending (alls græðari fæðask5) sem lítur kannski út
eins og langt atkvæði (með sínum tveimur samhljóðum, -sk eða -st) en
er það greinilega ekki.
Í fimmtu stöðu, þeirri næstsíðustu, er heldur aldrei meira en eitt
atkvæði, en það er án undantekningar langt og ber vafalaust áherslu,
enda algengt að það stuðli eða rími. Langoftast er þetta fyrra atkvæðið
í tvíkvæðu orði (fæðask í nýnefndu dæmi).
Út frá þessu má svosem segja að dróttkvæð lína endi á réttum tvílið.
Lætur jafnvel nærri að þeim braglið sé skeytt aftan við línu úr mjög
reglubundnu fornyrðislagi, og þekkist sú hugmynd að einmitt þannig
hafi dróttkvæði hátturinn orðið til í upphafi.6
Í fjórðu bragstöðu, næst á undan tvíliðnum (ef við köllum hann
3 Undantekning er línan: annat vas þás Áleifr, eignuð Sighvati skáldi og það (skv.
upplýsingum af vef Skaldic Poetry Project – http://skaldic.arts.usyd.edu.au) í elstu
heimild um, Ágripi og Helgisögunni, en handrit þeirra beggja eru frá fyrri hluta 13.
aldar. Þaðan er vísan tekin upp í samsteypusögur – nema Heimskringlu. Best get ég
trúað að Snorri hunsi vísuna af því hann meti Sighvat of mikils til að trúa á hann
þvílíku braglýti.
4 Frávik finnast frá þessu, t.d. í ljóðlínu sem eignuð er Gretti: Björn lét brátt ok
Gunn arr, en kann að vera ort seint í sögu dróttkvæðanna.
5 Úr Geisla Einars Skúlasonar. Línan er, eins og allar aðrar sem hér eru tilfærðar sem
dæmi, afrituð af vef dróttkvæðaútgáfunnar nýju, Skaldic Poetry Project <http://skaldic.
arts.usyd.edu.au/db.php>, oftast án þess að tilgreina nánar í hvaða kveðskap þær
eru sóttar; þær upplýsingar þarf lesandi að nálgast á fyrnefndum vef. Grein-
armerkjum er sleppt, einnig upphafsstöfum málsgreina, enda fer setningaskipan
hvort eð er forgörðum þegar stakar línur eru slitnar úr samhengi. Tekið er upp
stafrétt nema hljóðvarpshljóð táknuð með nútímastafrófi (eitt ö, eitt æ, eitt á – til að
finna línur á vefnum er hentugast að leita eftir orðum sem ekki hafa þessa stafi).
Textasafnið á vefnum var upphaflega tekið úr samræmdri útgáfu Finns Jónssonar,
Skjaldedigtningen B, en hefur smám saman verið samræmt nýju útgáfunni. Dæmi mín
eru sótt á vefinn á ýmsum tímum frá hausti 2009 og veit ég ekki hver þeirra eru
með rithætti Finns óendurskoðuðum.
6 Sjá yfirlit um upprunakenningar hjá Gade, bls. 7–12. Þau Kuhn, Gade og Myrvoll
nota öll flokkun dróttkvæðra braglína sem upphaflega á við fornyrðislag. Þó segir
Gade (bls. 7) að „the principle of syllable counting“ aðgreini dróttkvætt frá fornyrðis-
lagi, sbr. svipaða túlkun hjá Kristjáni Árnasyni („On Kuhn’s laws and Craigie’s law
in Old Icelandic poetry“, Versatility in Versification, bls. 39–59, þetta bls. 56) sem ber
„the syllabic character of dróttkvœtt“ saman við ólíkt eðli eddukvæðahátta. Í fornyrðis-
lagi og skyldum háttum er atkvæðafjöldi að jafnaði miklu sveigjanlegri eða óreglu-