Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2008, Qupperneq 35

33
Tímarit um menntarannsóknir, 5. árgangur 2008
framhaldsskólastiginu ekki fullnýttir og staða
þeirra tiltölulega veik. Því var brugðið á það
ráð að beina nemendum með stúdentspróf
í styttra og hagnýtara nám en boðið var í
háskólunum (Rinne, 2004; Kim, 2002; Finnska
menntamálaráðuneytið, 2005). Árið 1992 voru
því áttatíu og fimm starfsmenntabrautir á efri
stigum framhaldsskólanna fluttar í tuttugu
og tvo tækniskóla. Þetta markar upphaf
tvíundakerfis í Finnlandi (Kyvik, 2004).
Finnsku tækniskólarnir starfa samkvæmt
sérlögum og eru greindir frá háskólunum.
Kennarar eru ekki með háskólatitla og
tækniskólarnir geta ekki sótt um stöðu háskóla
(Lag om yrkeshögskola no. 351/2003).
Nokkurs bóknámsreks hefur gætt í þróun
tækniskólanna. Í fyrstu áttu kennarar einungis
að vinna að þróunarverkefnum og námi
lauk með diplómu sem gjarnan er kölluð
„tækniskóla-bachelor“. Þróunin hefur verið
sú að kennarar hafa í æ ríkari mæli farið að
vinna að stuttum, hagnýtum rannsóknum og
í ráði er að efla þann rannsóknarþátt enn
frekar (Finnska menntamálaráðuneytið, 2005).
Tækniskóla-bachelorinn á ekki langt í land
með að fá fulla viðurkenningu sem fyrsta
háskólagráða. Tækniskólarnir starfrækja nú
einnig viðbótarnám ofan á tækniskóla-bachelor;
svokallaðan „tækniskóla-master“. Erfiðlega
hefur gengið að fá háskólana til að viðurkenna
þá gráðu jafngilda meistaragráðu háskólanna.2
Í norska tvíundakerfinu eru annars vegar
hefðbundnir háskólar (universiteter) og sérstakar
stofnanir með stöðu háskóla og hins vegar
millistofnanir, svokallaðir „ríkis-højskoler“(n.
statliga højskoler). Hér er notað norska heitið
højskoler. Í lok sjöunda áratugarins var við
lýði umfangsmikið tvíhliða kerfi í Noregi þar
sem starfræktir voru hlið við hlið tvenns konar
starfsmenntaskólar (n. højskoler) sem tóku við
af framhaldsskólastiginu. Annars vegar voru
landshluta-højskoler (n. regionale højskoler)
og hins vegar héraðs-højskoler (n. distrikt
højskoler). Þessum skólum fjölgaði mjög á
sjöunda og áttunda áratugnum og urðu einnig
mun akademískari en upphaflega var ætlunin
og á það sérstaklega við héraðs-højskoler. Árið
1994 voru níutíu og átta højskoler sameinaðir
í tuttugu og sex ríkis-højskoler. Þessir
ríkis-højskoler og hefðbundnu háskólarnir
falla undir sömu lög (Lov om universiteter
og højskoler no. 22/1995). Þessi lög mörkuðu
upphaf tvíundakerfis í Noregi.
Mikið bóknámsrek hefur átt sér stað innan
norsku højskolanna síðastliðin fimmtán ár
og er norska tvíundakerfið næst háskólunum
þegar það er borið saman við við tvíundakerfi
annarra landa (Kyvik, 2004). Kennarar í
ríkis-højskoler eru með háskólatitla og eiga
að stunda rannsóknir, en einkum þó hagnýtar
og tengdar landshlutum. Námi lýkur með
háskólagráðu.3 Ríkis-højskoler geta sótt um
stöðu háskóla að hluta til, þ.e.a.s. heimild til
að bjóða upp á doktorsnám, en þeir geta einnig
sótt um fullgilda stöðu háskóla og hafa tveir
þegar fengið hana og fleiri eru að undirbúa
slíka umsókn. Þessi staða hefur orðið til þess
að nú liggja fyrir tillögur um að sameina
allar stofnanir í tvíundakerfinu í átta háskóla
(NOU, 2008). Ef af verður tekur Noregur upp
sameinað kerfi. Mikil andstaða ríkir gagnvart
þessum hugmyndum. Þegar þetta er ritað hafa
yfirvöld menntamála í Noregi nýlega lýst því
yfir að stofnanir verði ekki þvingaðar til að
sameinast. Þær geti þó unnið að sameiningu
ef þær kjósa það og þá í samráði við yfirvöld.
Ég tel þó allt benda til þess að Noregur taki
upp sameinað kerfi í einhverri mynd í náinni
framtíð og er það í samræmi við þróun bresku
polytechnics-skólanna á tíunda áratugnum.
Danskt tvíundakerfi samanstendur annars
vegar af hefðbundnum háskólum og skólum
með stöðu háskóla og hins vegar af milli-
stofnunum, þ.e.a.s. professionshøjskoler, hér
þýtt sem fagháskólar. Fram til ársins 2000
var við lýði í Danmörku tvíhliða kerfi sem
átti sér langa sögu og var byggt á mjög sterkri
hefð fjölmargra lítilla starfsmenntaskóla (d.
seminar) vítt og breitt um landið sem hver fyrir
sig bauð upp á menntun einnar starfsstéttar, svo
sem menntun grunnskólakennara, hjúkrunar-
kvenna, blaðamanna o.s.frv.
2 Gyða Jóhannsdóttir (2006) fjallar nánar um bóknámsrek finnsku tækniskólanna.
3 Gyða Jóhannsdóttir (2007) fjallar nánar um bóknámsrek norsku højskolanna.
Leiðin liggur í háskólana – eða hvað?