Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2008, Qupperneq 36

34
Tímarit um menntarannsóknir, 5. árgangur 2008
Tilurð danska tvíundakerfisins árið 2000
má rekja til þess að menntamála yfir völd
hvöttu til sameiningar fjögurra eða fimm
starfsmenntaskóla í eina skólastofnun og þá
urðu til u.þ.b. tuttugu skólar fyrir framhaldsnám
(d. centers for videreuddannelse), skammstafað
CVU (Rasmussen, 2004). Árið 2007 var gengið
lengra í sameiningu þar sem allar CVU-
stofnanir (auk flestra þeirra starfsmenntaskóla
sem höfðu ekki verið sameinaðir í CVU) voru
sameinaðar í átta fagháskóla. Áætlað er að
fagháskólarnir verði sex á næstu árum (Lov
om professionshøjskoler for videregående
uddannelser no. 562/2007).
Danska tvíundakerfið gerir ráð fyrir fullum
aðskilnaði CVU/fagháskólanna frá háskólunum
og sker sig úr hvað það varðar í samanburði
við Noreg og Finnland. Rökin fyrir þessari
niðurstöðu eru þau að kennarar í CVU og
síðar fagháskólunum hafa ekki háskólatitla
og eiga ekki að stunda rannsóknir en hins
vegar er löng hefð fyrir því að þeir vinni
að þróunarverkefnum. Námi lýkur ekki með
háskólagráðu heldur diplómu sem kallast
professionsbachelor og er nokkurn veginn
jafngild fyrstu háskólagráðu en það tók nokkurn
tíma að fá þá viðurkenningu líkt og í Finnlandi.
Nokkur merki eru því um bóknámsrek þó að
það sé hægara en í Finnlandi og Noregi.4 Svo
virðist sem bilið á milli hefðbundinna háskóla
og fagháskóla sé þó að minnka. Í janúar 2008
fór Háskólinn í Árósum fram á viðurkenningu
til að fá að bjóða upp á námsbraut fyrir kennara
grunnskólans sem lyki með háskólagráðu.
Nám þessarar starfsstéttar er annars innan
fagháskólanna. Danmarks Akkrediteringsråd
veitti viðurkenninguna en danska ríkisstjórnin
hafnaði hins vegar beiðni um heimild til að
starfrækja þessa braut að sinni. Nefnd var sett á
laggirnar til að athuga möguleikana á samvinnu
fagháskólanna og háskólanna hvað þetta snerti.
Danska ríkisstjórnin hefur nú lýst því yfir að
hún styðji háskólana í að bjóða upp á námsbraut
fyrir kennara grunnskólans í samvinnu
við fagháskólana og ljúki því námi með
háskólagráðu. Fagháskólarnir starfrækja engu
að síður námsbrautir fyrir grunnskólakennara
sem lýkur ekki með háskólagráðu.
Sameinað kerfi í Svíþjóð og á Íslandi
Árið 1977 hurfu Svíar frá tvíhliða kerfi og
tóku upp sameinað kerfi. Þeir færðu litla
starfsmennta-högskola inn í hefðbundna
háskóla ef þá var að finna í grennd við
háskólana. Ef svo var ekki voru högskolarnir
starfræktir áfram. Í fyrstu var mikill munur
á högskolum og hefðbundnum háskólum og
áttu kennarar högskola að kenna en ekki að
stunda rannsóknir (Fritzell, 1998). Sænska
háskólastigið (s. högskolesystemet) er kennt
við stofnanir sem eru lægra settar í kerfinu,
þ.e.a.s. högskola en ekki við universitet eins
og venja er annars staðar (Bretland, Ísland).
Samkvæmt lögum um sænska háskólastigið
frá 1992 verður kerfið samhæfðara en áður,
m.a. eiga allir kennarar að stunda rannsóknir
(Högskolelagen nr. 1434/1992). Sænskt
háskólakerfi er um margt óljóst; þar eru
hefðbundnir háskólar en einnig högskolor
sem eru ekki með virðingarstöðu háskóla en
geta fengið hana að uppfylltum ákveðnum
skilyrðum. Stundum er talað um sænska kerfið
sem dulið tvíundakerfi (Kim, 2002; Kyvik,
2004).5
Upphaf sameinaðs kerfis á Íslandi má rekja
til laga um háskóla frá 1997. Á Íslandi var
háskólastigið víkkað út á árunum frá 1971 en
þá varð Kennaraháskóli Íslands annar háskóli
Íslendinga. Á svip uðum tíma færðist menntun
hjúkrunarfræðinga inn í Háskóla Íslands. Smám
saman hefur menntun annarra starfsstétta, sem
ekki var á háskólastigi, færst inn í háskólana
tvo eða fengið stöðu háskóla. Nýir háskólar
hafa einnig verið stofnaðir. Þessar breytingar
urðu smám saman og innan einstakra stofnana
án heildrænnar stefnumörkunar stjórnvalda
um háskóla stigið (Jón Torfi Jónasson, 2004b).
Með samþykkt laga um háskóla frá 1997
tóku Íslendingar upp sameinað kerfi þar sem
háskóli varð samheiti stofnana á háskólastigi,
sem nú eru sjö, en aðrar stofnanir eru á
framhalds skólastigi.
4 Gyða Jóhannsdottir (2007) fjallar nánar um bóknámsrek dönsku fagháskólanna.
5 Gyða Jóhannsdóttir (2006) fjallar nánar um bóknámsrek í sænska háskólakerfinu.
Gyða Jóhannsdóttir