Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2008, Síða 38

meirihluti kennslunnar var metinn sem nám á
háskólastigi og sumar greinar voru hliðstæðar
greinum í líffræðiskor og sömu kennslubækur
notaðar. Að auki var um sömu kennara að
ræða í mörgum tilvikum. Af flutningnum
varð þó ekki (Hildur Rögnvaldsdóttir, 2004).
Tækniskólinn varð Tækniháskóli Íslands árið
2002 og sameinaðist Háskólanum í Reykjavík
árið 2005. Tækniskólinn er sennilega skýrasta
dæmið um það hve staða skóla í kerfinu gat
verið óljós.
Svipuð þróun átti sér stað á níunda og tíunda
áratugnum hvað snerti Fósturskóla Íslands,
Þroskaþjálfaskóla Íslands, Íþróttakennaraskóla
Íslands og listaskólana (Myndlista og
handíðaskóla Íslands, Tónlistarskóla Íslands
og Leiklistarskóla Íslands). Þessir skólar
störfuðu allir á grundvelli sérlaga en voru að
talsverðu leyti starfræktir innan lagaramma og
regluverks framhaldsskólastigsins. Fjármögnun
þessara skóla var ákvörðuð samkvæmt
reiknireglu framhaldsskólans og vinnuskylda
kennara var samkvæmt samningum við
framhaldsskólakennara. Inntökuskilyrði skól-
anna voru breytileg; stundum stúdentspróf
en í sumum tilvikum nægðu tvö til þrjú ár í
framhaldsskóla. Í daglegu tali var oft vitnað
til þessara skóla sem skólanna á gráa svæðinu,
vegna þess að á þessu tímabili þróuðust þeir
smám saman í átt að háskóla og gengu eins langt
og lagaleg staða þeirra á framhaldsskóla stigi
leyfði. Fóstur skólinn var gott dæmi um
þetta. Nemendum með stúdentspróf fjölgaði
við skólann,6 og frá 1983 var rekið eins árs
breytilegt framhaldsnám sem var síðar metið
sambærilegt við hluta af framhaldsnámi
leikskólakennara í tveim højskoler í Noregi
og við framhaldsdeild Kennaraháskóla
Íslands. Fóstur skólinn var einnig þátttakandi
í samstarfsneti háskóla á Norðurlöndum og
í Evrópu (Gyða Jóhannsdóttir, 1998). Þróun
allra hinna skólanna var einnig í átt að háskóla
en þó hvers með sínu sniði. Stjórnvöld tóku
ekki formlega á stöðu neinna skólanna á gráa
svæðinu fyrr en 1995 (Lög um listmenntun
á háskóla stigi nr. 43/1995). Hinir skólarnir
sem nefndir voru hér að framan sameinuðust
Kennaraháskóla Íslands árið 1997 (Lög um
Kennaraháskóla Íslands nr. 137/1997). Þróun
allra þessara skóla er því um margt lík þróun
norrænna stofnana í tvíhliðakerfi, þ.e.a.s. þar
var starfrækt nám að loknum framhaldsskóla.
Flokkunarkerfi Scotts reyndist gagnlegt
við greininguna og sýnir vel grófu línurnar
í norrænu þróuninni. Síðari og tiltölulega
nákvæm greining á skipulagi og þróun íslenska
háskólastigsins leiddi í ljós hve gagnlegt það
er að líta á kerfið sem tveggja þrepa kerfi,
þ.e.a.s. formlegt kerfi og óformlegt kerfi. Með
því að rýna einnig í þróunina út frá óformlega
þrepinu kemur í ljós að stofnun getur þróast
í átt að háskóla innan þessa óformlega þreps.
Ég tel að hægt sé að nýta þennan sveigjanleika
til að nálgast menningarlegan og pólitískan
mun sem liggur að baki þróun háskólastigsins
í ólíkum löndum. Ef ég hefði einungis stuðst
við greiningu samkvæmt formlega þrepinu
hefði niðurstaðan orðið sú að Ísland hefði
horfið frá háskólaráðandi kerfi og tekið upp
sameinað kerfi. Með því að taka mið af þessari
tvískiptingu kerfisins varð niðurstaðan hins
vegar önnur og trúverðugri. Svo virðist sem
dulið tvíhliða kerfi hafi þróast hér í nokkurn
tíma þó að það hafi ekki verið lögfest. Að sumu
leyti má segja að lagasetningin 1997 hafi verið
staðfesting þessarar þróunar, en í raun e.t.v.
breytt minna en virðist við fyrstu sýn.
Upphaf sameinaðs kerfis
Lög um Háskóla nr.136/1997 marka formlegt
upphaf sameinaðs kerfis þar sem þau tóku til
átta stofnana sem þar með voru skilgreindar
með stöðu háskóla. Um allar þessar stofnanir
giltu sérlög. Staða þessara háskóla var þó um
margt ólík. Sumar þeirra höfðu lengi haft stöðu
háskóla en einnig voru þarna stofnanir sem
ekki höfðu verið háskólar en fengu fyrst þarna
stöðu háskóla og að auki höfðu verið stofnaðir
nýir háskólar.
Kröfur um starfsemi háskólanna voru
ólíkar, til dæmis var ekki kveðið á um að
36
Tímarit um menntarannsóknir, 5. árgangur 2008
6 Jón Torfi Jónasson (1998, bls. 287) telur að þessi fjölgun stúdenta hafi út af fyrir sig dugað til þess að álykta sem svo að
skólinn hafi flust af framhaldsskólastigi í átt til háskólastigsins.
Gyða Jóhannsdóttir