Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2008, Blaðsíða 41

39
Tímarit um menntarannsóknir, 5. árgangur 2008
er hins vegar ekki að finna fyrr en nú í lögum
um framhaldsskóla frá 2008, en í 20. grein er
kveðið á um heimild til framhaldsskólanna að
starfrækja viðbótarnám að loknu framhalds-
skólanámi. Ekki er nánar tiltekið hvaða tegund
prófgráðu viðbótarnámið tengist en samkvæmt
16., 17. og 18. gr. laganna eru prófin þrjú;
framhaldsskólapróf, próf til starfsréttinda
og stúdentspróf. Nánari útfærsla þessara
viðbótarnámsbrauta er því opin og ekki skýrt
kveðið á um hvert hún leiðir7.
Ekki þarf að fara í grafgötur um að hér sé að
þróast nýtt grátt svæði á milli framhalds skóla
og háskóla. Miðað við þá þróun sem hér hefur
verið rakin mun að öllum líkindum annað af
tvennu gerast:
Framhaldsdeildir framhaldsskólanna 1.
munu fara á sérstakt fagháskólastig,
en tillögur um slíkt stig er að finna
í skýrslu Iðnskólans í Reykjavík
(Iðnskólinn í Reykjavík, 2005).
Í skýrslu starfsnámsnefndar um
nýjan framhaldsskóla er tekið undir
hugmyndir Iðnskólans um faghá-
skólastig og m.a. lagt til að veita
framhaldsskólum heimild til þess að
setja á stofn eins til þriggja ára nám í
starfstengdum greinum og að það nám
verði á sjálfstæðu skólastigi, svokölluðu
fagháskólastigi sem á að vera „...í
framhaldi af Nýja framhaldsskólanum
og með áherslu á þarfir atvinnulífsins.
Námið verði opið öllum nemendum
sem ljúka framhaldsskóla að upp-
fylltum skilyrðum um undanfara.“
(Starfsnámsnefnd, 2006, bls.18). Ef
þetta gengur eftir verður íslensk þróun
lík þróun finnska háskólastigsins en þar
voru háskólarnir stækkaðir einhliða á
miðjum áttunda áratugnum og síðar var
sérstakt starfstengt nám flutt í stofnanir
til hliðar við háskólana. Rétt er að taka
fram að nær engin, hvorki opinber né
almenn, umræða hefur verið um þetta
nýja skólastig.
Hinn möguleikinn er að halda áfram 2.
á sömu braut og við erum þegar á,
þ.e.a.s. að halda starfsnámi áfram
innan framhaldsskóla og háskóla. Ef
sá möguleiki verður ofan á er líklegt
að viðbótarnám framhaldsskólanna
færist inn í háskólana, a.m.k. það nám
sem krefst stúdentsprófs og er byggt
á fræðilegasta grunninum. Þar munu
nemendur geta lokið námi til diplómu
eins og margir háskólar bjóða nú þegar
í nokkrum greinum.
Ályktanir og umræða
Þegar litið er á þá þróun háskólastigsins sem
hér hefur verið rakin má segja að það sé
einkum tvennt sem einkennir hana og skiptir
máli. Í fyrsta lagi er bóknámsrekið mjög skýrt,
einkum kerfis- og stofnanarekið, og það er
mest áberandi í stofnunum sem eru á lægra
skólastigi eða á mörkum skólastiga, svo sem
á milli framhaldsskólastigs og millistigs eða
millistigs og háskólastigs. Í öðru lagi virðist
þetta rek að talsverðu leyti óháð því hvort um
starfsemina eru sett lög eða ekki. Lagasetning
breytir því ekki öllu en hún hjálpar öllum þeim
sem starfa við kerfið að átta sig á stöðunni og
hún ýtir til hliðar ýmiss konar kerfisflækjum.
Þess vegna er því haldið fram hér að farsælla
yrði að stofna fagháskólastig en að láta reka
á reiðanum með þróunina. Meginkosturinn
er sá að umrætt viðbótarnám í starfsgreinum
fengi þá að þróast á eigin forsendum. Þar
væri hægt að ráða kennara eftir þörfum og
til verkefna sem í raun væri unnið að, þ.e. þá
sem starfa í greininni auk þeirra sem búa yfir
rannsóknarfærni og geta leiðbeint nemendum
í starfendarannsóknum og við gerð einfaldra
kannana. Ég tel að framhaldsskólar hafi bæði
aðstöðu og kennara til að starfrækja slíkt
7 Miðað við það sem áður er sagt breytir það furðu litlu um þróunina sjálfa. Löggjafinn getur þó verulega liðkað fyrir
henni með ákvörðunum sínum.
Leiðin liggur í háskólana – eða hvað?