Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2008, Blaðsíða 67

65
Tímarit um menntarannsóknir, 5. árgangur 2008
þrisvar í viku eða á bilinu 1,5–3,6% eftir
árgöngum (Tónmenntakennsla í grunnskólum
skólaárið 2002–2003, 2003; bls. 10).
Þrátt fyrir vísbendingar um laka stöðu
tónmennta hafa kannanir bent til þess að
talsverð jákvæðni ríki í garð tónmennta og
tónlistarmenntunar meðal foreldra grunnskóla-
og leikskólabarna (Hildur Jóhannesdóttir,
2008; Margrét Ragna Bjarnadóttir og Sigrún
Birna Magnúsdóttir, 2003) og einnig meðal
ráðamanna (Hildur Jóhannesdóttir, 2008).
Tónmenntakennararnir sjálfir virðast hins
vegar ekki fá þessi skilaboð og jafnvel
farsælustu tónmenntakennarar telja viðhorf
samfélagsins til starfs þeirra vera neikvæð og
það endurspeglist meðal annars í lökum kjörum
þeirra (Kristín Valsdóttir, 2006). Í samantekt
viðtala við farsæla tónmenntakennara kom
fram svartsýni þeirra á að unnt yrði að manna
stöður tónmenntakennara í grunnskólum í
framtíðinni (Kristín Valsdóttir, 2006).
Framangreind könnun Menntamálaráðu-
neytisins á tónmenntakennslu var gerð með
rafrænni spurningalistakönnun sem send var
í grunnskóla landsins. Þar kom fram að rúm
80% grunnskóla landsins buðu kennslu í
tónmennt (Tónmenntakennsla í grunnskólum
skólaárið 2002–2003, 2003). Hins vegar gaf
svarhlutfall skóla (74%) efasemdaröddum
byr undir vængi. Þó að svarhlutfallið teljist
gott frá tölfræðilegu sjónarmiði töldu margir
fróðir líklegt að skólar sem ekki svöruðu
könnuninni væru í hópi þeirra sem ekki kenndu
tónmennt. Í ljósi þess mætti halda því fram að
líklegt hlutfall skóla með tónmenntakennslu
væri nær sextíu prósentum. Í eldri könnun á
vegum Menntamálaráðuneytisins kom fram
að tæp 60 af hundraði grunnskóla á landinu
buðu upp á kennslu í námsgreininni tónmennt
skólaárið 1981–1982 (Stefán Edelstein, Halldór
Haraldsson, Jón Hlöðver Áskelsson, Jón
Nordal, Njáll Sigurðsson, 1983). Af þessum
upplýsingum var því ekki ljóst hvort hlutfall
tónmenntakennslu í skólum hefði hækkað eða
staðið í stað á rúmum 20 árum.
Þegar rannsóknin sem hér um ræðir var
undirbúin var ákveðið að hafa samband
við alla grunnskóla á landinu og kanna
útbreiðslu námsgreinarinnar tónmenntar og
hvernig aðstæður væru fyrir hendi til kennslu
greinarinnar. Lagt var upp með að ná tali af
skólastjóra í hverjum skóla og komast að því
hvort tónmennt væri kennd og ef ekki, hvaða
ástæður lægju að baki. Einnig var afráðið að
hafa samband við starfandi tónmenntakennara
til að grennslast fyrir um viðhorf þeirra til
aðstöðu og aðbúnaðar til kennslu tónmenntar
í skólum sínum og fá nánari upplýsingar
um fyrirkomulag og tímafjölda. Markmið
rannsóknarinnar var að fá sem gleggsta mynd
af útbreiðslu tónmenntakennslu á landinu
og hvernig búið væri að þeirri kennslu.
Vonast var til að taka mætti af þau tvímæli
sem einkennt hafa umræðuna um málefni
tónmenntakennslu.
Aðferð
Gagnasöfnun og þátttakendur
Gagna var aflað á tvo vegu. Símaviðtöl voru
tekin við skólastjóra og spurningalistar sendir
til tónmenntakennara. Vinnan hófst með
því að tölvubréf var sent til allra skólastjóra
grunnskóla á landinu þar sem tilgangur
rannsóknarinnar var útskýrður. Tekið var fram
að hringt yrði í þá og þeir beðnir um að svara
nokkrum spurningum sem myndu tengjast
námsgreininni tónmennt. Skólastjóraviðtölin
voru tekin í lok skólaárs 2005. Hringt var í 179
skóla af 180. Ekki var hringt í grunnskólann
að Kárahnjúkum þar sem aðstæður í slíkum
skóla hlytu að vera töluvert frábrugðnar
þeim aðstæðum sem rannsóknin beindist að.
Símaviðtöl voru tekin við 159 skólastjóra.
Ekki náðust viðtöl við skólastjóra í 19 skólum
af mismunandi orsökum og einn baðst undan
viðtali vegna óvenjulegra aðstæðna. Einungis
skólar sem höfðu tónmennt sem námsgrein
töldust til skóla með tónmenntakennslu. Skólar
þar sem skólastjórar töluðu um mikla söng- eða
tónlistariðkun, án þess að tónmennt væri kennd
sérstaklega sem námsgrein, voru ekki taldir
með skólum sem hefðu tónmenntakennslu.
Einnig var haft samband við starfandi
Útbreiðsla tónmenntakennslu, aðstæður og viðhorf