Peningamál - 01.05.2000, Blaðsíða 10

PENINGAMÁL 2000/2 9
1. Bensínverð á alþjóðlegum markaði hefur lækkað
verulega í kjölfar ákvörðunar fundar OPEC-ríkja
í mars um að auka framleiðslu. Gangi sú lækkun
ekki til baka eða lækki verðlag enn frekar má gera
sér vonir um að bensínverðhækkunin hér í byrjun
apríl hafi verið sú síðasta að sinni. Lítils háttar
lækkun varð í maíbyrjun og hugsanlegt er að
bensínverð eigi eftir að lækka enn frekar.
2. Verð innfluttra matvæla hefur lækkað nokkuð að
undanförnu, eins og vikið hefur verið að, og ekki
er loku fyrir það skotið að verðlag lækki enn
frekar. Vægi þessa liðar í vísitölu neysluverðs er
þó einungis 3% og áhrif því lítil.
3. Verðlagsáhrif lækkunarvörugjalds ástærribifreið-
um munu koma fram á næstu mánuðum, en talið
er að áhrif breytingarinnar á vísitölu neysluverðs
muni nema u.þ.b. 0,2%. Í ljósi þess að nú virðist
vera farið að draga úr vexti í innflutningi bifreiða
er fremur líklegt að verðlagsáhrifin komi fram.
Viðskiptahallinn 1998 og 1999 á sér vart hliðstæðu
meðal þróaðra ríkja
Í mars sl. birti Þjóðhagsstofnun nýja áætlun um
hagvöxt á árinu 1999 og þjóðhagsspá fyrir árið 2000.
Gert er ráð fyrir jafnmiklum vexti þjóðarútgjalda á
árinu 1999 og í síðustu spá Þjóðhagsstofnunar í des-
ember. Reiknað er með 1% meiri samdrætti fjár-
munamyndunar en í desemberspánni, en meiri einka-
og samneysla vega það upp. Þessu til viðbótar er nú
talið að útflutningur hafi verið 1% minni en reiknað
var með í desember og innflutningur aðeins meiri
(tafla III sýnir frávik frá októberspá Þjóðhagsstofn-
unar). Hagvöxtur reiknast af þeim sökum minni en
áður var talið eða 4,4%. Í október var gert ráð fyrir
5,8% hagvexti. Mikilvægustu umskiptin sem orðið
hafa í þjóðarbúskapnum frá því að spár Þjóðhags-
stofnunar í október og desember 1999 voru birtar
felast í mun óhagstæðari viðskiptajöfnuði en áður var
gert ráð fyrir. Nú er viðskiptajöfnuður talinn hafa
Á undanförnum árum hefur þeirri aðferð verið beitt við
uppgjör viðskiptajafnaðar að færa óinnleystan gengis-
hagnað af erlendri verðbréfaeign sem þáttatekjur, þar
sem gögn skorti um arðgreiðslur frá útlöndum. Þessi að-
ferð vék frá alþjóðlegum stöðlum um gerð þjóðhags-
reikninga en hafði ekki teljandi áhrif á útreikning
viðskiptajafnaðar fyrr en á árinu 1998, enda var erlend
verðbréfa- og hlutafjáreign landsmanna mjög lítil. Mikil
breyting hefur orðið á erlendri verðbréfaeign landsmanna
á undanförnum árum. Einkum hefur stofn erlendrar
hlutafjáreignar vaxið hröðum skrefum. Árið 1994,
þ.e.a.s. áður en síðustu höft á fjármagnshreyfingar voru
afnumin í ársbyrjun 1995, nam erlend hlutafjáreign
landsmanna 3½ ma.kr. Í árslok 1997 nam hún 40 ma.kr.,
en nú er áætlað að verðmæti hennar hafi numið 103
ma.kr. í árslok. Að hluta til stafar þessi öri vöxtur af
mikilli verðhækkun hlutabréfa á erlendum mörkuðum
undanfarin ár. Vegna þess hve stofninn óx ört jukust áhrif
óinnleysts gengishagnaður á niðurstöðutölur viðskipta-
jafnaðar sífellt meira, auk þess sem mikil verðhækkun
átti sér stað síðustu tvö árin. Árið 1997 námu þessi áhrif
1,6 ma.kr., 6,8 ma.kr, árið 1998 og hefðu orðið 14,8
ma.kr. á sl. ári hefði sömu aðferð verið beitt og áður.
Óbreytt aðferðafræði hefði því skekkt samanburðarhæfni
innlendrar og erlendrar greiðslujafnaðartölfræði veru-
lega. Þótt sú breyting sem gerð hefur verið á uppgjöri
greiðslujafnaðar breyti engu um undirliggjandi efnahags-
þróun, undirstrikar sá munur sem er á uppgjörunum enn
frekar hve staða þjóðarbúsins er viðkvæm um þessar
mundir. Nýlegar sviptingar á alþjóðlegum hlutafjármörk-
uðum staðfesta að óinnleystur gengishagnaður er fráleitt
fastur í hendi og því breiddi fyrri uppgjörsmáti yfir vissa
áhættu sem í stöðunni fólst. Hitt er annað mál að til lengri
tíma litið eru tekjur af hlutafjáreign að mestu leyti inn-
leystar með kaupum og sölu bréfa fremur en beinum arð-
greiðslum. Alþjóðlegir staðlar vanmeta því að vissu leyti
langtímaábata þjóðarbúsins af erlendri hlutafjáreign
landsmanna.
Rammi 2 Breytingar á uppgjöri viðskiptajafnaðar
Erlend verðbréfaeign í árslok 1991-1999 og
ávöxtun erlendra verðbréfa
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999*
0
20
40
60
80
100
120
140
160
Ma.kr.
0
2
4
6
8
10
12
14
16
%
Erlend verðbréfaeign (vinstri ás)
Ávöxtun erlendrar verðbréfaeignar (vinstri ás)
Ávöxtun erlendrar verðbréfaeignar
sem % af meðalstöðu (hægri ás)
Mynd 5