Dagblaðið Vísir - DV - 18.05.2008, Blaðsíða 47

PV Helgarblað
FÖSTUDAGUR 16. MAÍ 2008 47
Óánægjuraddir þögnuðu fljótlega í
nýju vopnaskaki.
í fyrri og síðari heimsstyrjöld-
unum urðu sígarettur hluti af dag-
skömmtum hermanna. Fulltrúar
tóbaksiðnaðarins og hjálparstofn-
ana sendu hermönnum sígarettur
í skotgrafir og á fremstu víglínum. í
félagsskap reykjandi hermanna leit-
aðu aðrir hermenn fróunar og hvíld-
ar á brjálæði stríðsins.
Og heima jukust reykingar ekki
síður. Áður höfðu illræmdar konur
og kvenréttinda-sinnar einar reykt
en í styrjöldunum urðu konur að
taka að sér karlmannsverkin og tóku
í leiðinni upp aðrar venjur þeirra
eins og reykingar.
Tengjast krabbameini
í lok síðari heimsstyrjaldar
var ekki aðeins sjálfsagt að konur
reyktu, það þótti beinlínis aðlað-
andi. Bandamenn sendu banda-
rískar sígarettur til stríðshrjáðra í
Evrópu og með fylgdu glansmyndir
af nýjum, nútímalegum og glæsileg-
um lifnaðarhámxm reykjandi stór-
stjarna í Hollywood.
Um miðja síðustu öld reykti
mannkyn sem aldrei fyrr. Vísinda-
menn tóku um leið eftir aukningu
á lungnakrabbameinstilfellum og
leituðu skýringa. Árið 1964 lögðu
bandarísk heilbrigðisyfirvöld fram
skýrslu vísindamanna, Terry-skýrsl-
una, en þar var sýnt fram á bein
tengsl reykinga og lungnakrabba-
meins. Tóbaksframleiðendur fjár-
mögnuðu þegar rannsóknir á eig-
in vegum til að andmæla þessum
niðurstöðum. Fleiri rannsóknir
sýndu þó fram á enn sterkari tengsl
krabbameins og reykinga.
Stjórnvöld í fjölda landa hafa
bannað tóbaksauglýsingar, styrkt
herferðir gegn reykingum, lögbund-
ið varnaðarorð á tóbaksumbúðum
og bannað reykingar á opinber-
um stöðum. Dregið hefur úr reyk-
ingum í heiminum, einkanlega
á Vesturlöndum, annars staðar
reykja menn af sama krafti og
áður.
ítaktvið
tímann
Ódýr og fljót-
reykt sígarett-
an féll sérlega
vel að hraða ,
nýrra tíma i
og reyking- I
ar breidd- M
ust út eins JU
og eldur
sinu.
Aukin tóbaksnotkun
Sagan sýnir að stríð hafa alltaf átt
stóran þátt í að útbreiða tóbaksnotk-
un. Þrjátíuárastríðið breiddi pípu-
reykingarútá 17. öld.Vindlareyking-
ar höfðu aðallega verið smndaðar á
Spáni en með Napóleonsstríðun-
um í upphafi 19. aldar reyktu menn
vindla um alla Evrópu. í stríðinu á
Krímskaga um miðja 19. öld slógu
sígarettureykingar svo í gegn.
Fyrsta sígarettuverksmiðjan tók
til starfa í BNA um 1870 með slík-
um ágætum að framleiðslan fór
langt fram úr eftirspurn. Því var far-
ið í mikla auglýsingaherferð. Aldrei
áður hafði öðrum eins fjármunum
verið veitt í markaðssetningu vöru.
Talið er að árið 1875 hafi 42 millj-
ónir af sígarettum selst í BNA, fimm
árum síðar hafði framleiðslan vaxið
í 500 milljónir sígarettna á ári.
lenduherrar hófu að rækta tóbakið
í hinum heimsálfunum. Indjánar
reyndust ljómandi vinnuafl en þeir
hrundu niður úr sjúkdómum, í lát-
lausum átökum og af þrældómi. Þá
þótti liggja beinast við að flytja inn
þræla frá Afríku.
í byrjun 17. aldar gaf að líta rækt-
arlegar tóbaksplantekrur í ensku
nýlendunum í Virgintu. Jakob Eng-
landskonungur I barðist gegn tób-
aksnotkun í byrjun en þegar honum
þótti sinn málstaður tapaður ákvað
hann að tóbaksinnflutningur og
rækt skyldu vera á hendi hins opin-
bera og lagði þunga skatta á gróða af
tóbaksverslun.
Stjórnvöld fleiri landa gerðu eins
og innheimtu mikla skatta af vax-
andi verslun með tóbak. Smyglarar
og svartamarkaðsbraskarar græddu
því einnig á tá og fingri.
ínrnmr'-■■ ^
Aróður gegn reykingum
Á17. öld reyndi Jakob, Englands-
konungur I, að draga úr
útbreiðslu tóbaks og lét meðal
annars dreifa áróðursbæklingum
qegn tóbaksnotkun.
SAGATOBAKSINS
Heillandi reykingar Eftii
síðari heimsstyrjöld þóttu
reykingar heillandi og jafnvel
glæsilegar. Stjörnur í
Hollywood, þar á meðal Rita
Hayworth, styrktu þá ímynd.
HEITIR EFTIR SENDIFULLTRUA
meini. Þrálátur höfuðverkur Frakklandsdrottningar,
Katarínar af Medici, hvarf eins og dögg fyrir sólu
eftir að Nicot færði henni neftóbak. Við frönsku
hirðina var litið á tóbak sem heilsuvöru. Og hrifn-
inginá neftóbakijókst.Á 18. öld vartóbaksdós
álíka sjálfsagður hluti af útbúnaði aðalsmanns og
hatturinn og mestu tískuljónin áttu dósir í stíl við öll
sín föt.
Á 18. öld gaf Carl von Linné tóbaksplöntunni
latneska nafnið „Nicotiana tabacum", í höfuðið á
frönskum tóbaksaðdáanda, Jean Nicot. Hann var
franskursendifulltrúiog kynntisttóbaksnotkun
í Lissabon um miðja 16. öld. Nicot fylltist þegar
miklum áhuga á lækningamætti jurtarinnar.
Jean Nicottaldi tóbak mikið allsherjarlyf sem ynni
á öllum sjúkdómum, jafnt tannpínu sem krabba-
Jean Nicot Færði
Katarinu af Medici,
Frakklandsdrottn-
ingu, neftóbak.