Skírnir - 01.09.1996, Side 11

SKÍRNIR
HUGTAKIÐ RÓMANTÍK
257
Kaupmannahöfn á árunum 1802-1803.2 Steffens notar orðið
alltént í þeim hluta fyrirlestranna sem var prentaður árið 1803
þegar hann ræðir um skáldskap (Den romantiske Poesie).3 Því
bregður hins vegar hvergi fyrir í skrifum Steingríms.
Ummælin um meinta tregðu Islendinga til að kenna sig við
rómantík og að íslensk skáld hafi ekki verið ýkja meðvituð um
rómantísku stefnuna orka ekki síður tvímælis þegar að er gætt.
íslendingar voru nefnilega ekki einir um það á síðustu öld að
sniðganga að mestu eða öllu leyti skilgreiningar þegar rætt var
um samtímaskáldskap. Eins og margoft hefur verið bent á er t.d.
ekki kunnugt um að neitt höfuðskáld enskrar rómantíkur hafi
kallað sig rómantíker eða bendlað skáldskap sinn við rómantík.
Þar í landi var það fyrst á fjórða og fimmta áratug 19. aldar sem
einstaka gagnrýnandi fór að grípa til lýsingarorðsins rómantískur
í umræðu sinni um innlendar samtímabókmenntir og það var
ekki fyrr en undir lok aldarinnar sem hugmyndin um „róman-
tískan skóla“ Englendinga fæddist.4
Eftir stendur samt að við íslendingar vorum mun seinni til að
taka hugtakið rómantík upp í mál okkar en flestar þær þjóðir sem
við eigum mest samneyti við. Miðað við sögu þessa orðs annars
staðar á Norðurlöndum hefði mátt vænta þess að því færi einnig
að bregða fyrir í íslensku ritmáli á öðrum áratug 19. aldar.5 Sú
varð þó ekki raunin, hvort sem það hefur stafað af þekkingar-
2 Samkvæmt dagbókum Steingríms Jónssonar (Lbs. 1749 8vo) hefur hann sótt
flesta fyrirlestra Steffens veturinn 1802-1803 og haustið 1803 og hrifning hans
leynir sér ekki. Af dagbókunum verður hins vegar ekkert ráðið um það að
Bjarni Thorarensen hafi hlýtt á einhverja þeirra, eins og Jón Helgason fullyrti
þó í „Æviágripi" Bjarna. Sjá Bjarni Thorarensen. Ljóimxli I. Kaupmannahöfn
1935, x.
3 Sbr. Henrich Steffens. Indledning til pbilosophiske Forelœsninger. Kaup-
mannahöfn 1968, 131-32.
4 Sbr. René Wellek. „The Concept of Romanticism in Literary History,"
Concepts of Criticism. New Haven og London 1963, 147-49. Gerhart Hoff-
meister. Deutsche und europdische Romantik. Stuttgart 1978, 3-4; George
Whalley. „England / Romantic - Romanticism," ‘Romantic’ and Its Cognates
/ The European History of a Word. Toronto 1972, 157-262.
5 Um sögu hugtaksins á Norðurlöndum hafa einkum ritað: P. M. Mitchell
„Scandinavia / Romantisk - Romantik - Romantiker," ‘Romantic’ and Its
Cognates, 372-417. Asbjorn Aarseth. Romantikken som konstruksjon.
Traditionskritiske studier i nordisk litteraturhistorie. Bergen 1985.