Skírnir - 01.09.1996, Síða 29

SKÍRNIR
HUGTAKIÐ RÓMANTÍK
275
Vert er að benda á að Grímur kemur sér hjá því að auðkenna
íslensku skáldin með þeim alþjóðlegu bókmenntahugtökum sem
hann var annars svo óspar á - og svo er einnig í öðrum skrifum
hans um íslenskar nútímabókmenntir. Af umfjöllun hans má þó
draga þá ályktun að hann hafi talið Bjarna Thorarensen verðugan
arftaka þeirrar heiðnu rómantíkur sem hann mat sjálfur svo mjög.
Það sama má ráða af sérstakri ritgerð Gríms um Bjarna sem birt-
ist í danska tímaritinu Gœu árið 1845.39 Þar telur hann að há-
fleygur skáldskapur Bjarna mótist af „norrænni lyndiseinkunn og
náttúrufari lands hans og þjóðar" (85). I skáldskap hans gæti
hvergi „kveifarlegra kvartana, þar er ekkert reik um þokuheima
fortíðarinnar, eins og í kvæðum Ossians. Þau standa föstum fót-
um í nútíðinni“ (86). Kvæði Jónasar Hallgrímssonar og Eggerts
Ólafssonar eru hins vegar nær þeim síðari tíma skáldskap sem
Þjóðverjar iðkuðu hvað mest. Þá bókmenntastefnu metur Grím-
ur lítils og kennir við veiklun eða sjúkleika eins og Goethe hafði
gert árið 1826 þegar hann bar rómantískar bókmenntir samtíðar-
innar saman við klassískar bókmenntir fyrri alda.
Með þessum skrifum sínum varð Grímur fyrstur Islendinga til
að halda uppi gagnrýni á alþjóðlega (ný)rómantík og óneitanlega
er athyglisvert bæði hversu snemma það gerist og hitt að það
birtist hjá skáldi sem sjálft hefur yfirleitt verið talið fylgja róman-
tísku stefnunni að málum. Eins og fram hefur komið er gagnrýni
Gríms á þjóðlegum nótum. Hann leitast ekki aðeins við að greina
norræna rómantík frá rómantík annarra þjóða (nema enskri),
heldur líka að upphefja hana og benda á hversu heilbrigð og
kröftug hún er. Þar sem nýþýska veiklunin ber öll merki þess
skáldskapar sem Schiller skilgreindi tilfinningaríkan (sentimenta-
lische Dichtung) er norrænn skáldskapur einfaldur (naive). Þar
situr „trúnaðartraustið á forsjóninni og sögunni" í fyrirrúmi og
skáldin hafa taumhald á tilfinningunum.
Ekki þarf að fara í neinar grafgötur um að viðhorf Gríms til
skáldskapar hafa að einhverju leyti mótast af þeim skandinavisma
39 Grímur Thomsen. „Bjarni Thorarensen. En Skizze,“ Gœa. Æsthetisk Aarbog.
Kaupmannahöfn 1845. Sbr. „Um Bjarna Thorarensen,“ Andvari 73 (1948),
74-86. (Sigurjón Jónsson þýddi.)