Skírnir - 01.09.1996, Side 252

498
EIRÍKUR GUÐMUNDSSON
SKÍRNIR
hvort sem um er að ræða skipulag tungumáls eða borgar sem tekur á sig
mynd níðangurslegs leiksviðs.34
Þegar hugað er að ferðaljóðum Sigurðar verður ekki horft framhjá
ljóðaflokkunum „Á hringvegi ljóðsins I-XII“ og „Ljóðvegagerð I-VII“.
I þeim er teflt saman tvenns konar viðhorfum til tungumálsins; annars
vegar er um að ræða viðhorf sem leyfir óheftan leik með orð og tákn en
hins vegar er líkt og merkingin sem ljóðmælandinn leitar að búi í orð-
lausum galdri, gamalli hugsun sem greindi ekki á milli tákna og heims.
Annars vegar er nútímalegt viðhorf sem einkennist af tvístringi eða
óraunveruleika en hins vegar viðhorf sem rekja má til háttbundins heims
endurreisnartímans þegar skáldin víluðu ekki fyrir sér að yrkja tungl og
sól niður af himninum. Til að gera langa sögu stutta má segja að þá hafi
orð og hlutir átt með sér órjúfanlegt bandalag.35 Náttúran samanstóð af
upprunalegum táknum sem bjuggu yfir guðdómlegri merkingu. Hlut-
verk þekkingarinnar var að rjúfa innsiglin sem guð hafði sáldrað um
opna bók heimsins; náttúran var knúin til frásagnar. Táknin voru lyklar
að valdi eða kynngi sem gat haft áhrif á heiminn; líkingar mynduðu
óendanlegan vafning þar sem hver líking vísaði á aðra um leið og þær
héldu heiminum saman. Þekkingarstarfið var fólgið í endalausum túlk-
unum sem gátu ekki leitt til neinnar niðurstöðu.
I fyrrnefndum ljóðabálkum leitar ljóðmælandinn staðfestu í þessari
aldagömlu heimssýn og telur sig finna hana í landi „þeirra sem yrkja það
/ og ráða rúnir þess“ („Á hringvegi ljóðsins III“, s. 11). Talað er um orð-
in sem lykla að frumlægri merkingu sem stöðugt kalla á nýjar túlkanir:
„Lykilurt / Jöklakobbi / Mánajurt / minna þig á / að orð eru líka lyklar /
að hlekkjum / og orðhlekkjum /... og þannig áfram / ljóðvegagerðin"
(„Ljóðvegagerð IV“, s. 12). Bálkurinn hefst á því að „öræfanna / einskæri
fugl!“ (s. 7) er hvattur til söngs og lýkur á samanburði við rökvísi nútím-
ans þar sem söngur öræfanna sjálfra afneitar „glerhörðum tvíbökum
venjumálsins / svonefndri orsök / svonefndri afleiðingu / svonefndum
veruleika" (s. 16):
En söngur er það og hljómfall
Stundum alveg hljóður
34 Ég hef hér ekki síst í huga annað ljóðið í Sprengisandsbálkinum í Ljóð vega
salt þar sem ferðalangana „grunar skipulag borganna augnablik / á ringulreið
okkar um sandinn" (s. 44). Hafa ber þó í huga að borgarmynd Sigurðar er
tvöföld: annars vegar er hún splundrað smáborgaravíti þar sem auðvelt /
æskilegt er að villast og ólæsir blaðasalar kalla „blindandi fréttir", hins vegar
vettvangur hugljómana („Annað viðkvæði sagnarandans (grunnljóð leiksins)“,
1980, s. 41). Borgarskipulagið býr ekki alltaf yfir því samræmi sem Sigurður
minnist á í fyrrnefndum bálki um miðbæinn í Reykjavík.
35 Sjá Michel Foucault: The Order of Things, einkum kaflann „The Prose of the
World“, s. 17-45.