Skírnir - 01.09.1996, Page 267

FREGNIR AF BÓKUM
Magnús Einarsson. Icelandic-Canadian Popular Verse. Canadian Centre
for Folk Culture Studies. Mercury Series Paper No. 65. Canadian Muse-
um of Civilization. 1994, 676 bls.
Magnús Einarsson þjóðsagnafræðingur við þá virðulegu stofnun Cana-
dian Museum of Civilization í Hull, Quebec í Canada er höfundur þessa
mikla verks sem hefur að geyma hátt á þriðja hundrað efnisatriða. Að
verulegu leyti er hér á ferðinni íslenskur kveðskapur saminn í íslensku
byggðunum í vesturfylkjum Kanada og síðan fenginn munnlegri geymd
til varðveislu. Fyrirferðarmestar eru lausa- eða tækifærisvísur eftir hina
og þessa hagyrðinga. Stöku sinnum er kveðskapur á ensku látinn fljóta
með og talsvert af lausamáli heimildarmanna höfundar fylgir bundna
málinu til skýringar. Efninu safnaði Magnús á sérstökum rannsóknar-
ferðum á sjöunda áratug aldarinnar. Gerði hann þá víðreist í íslensku
byggðunum í Kanada og seildist nokkrum sinnum suður yfir landamær-
in til Bandaríkjanna til byggða þar sem líklegast var að fólk hefði
skemmt sér við vísnagerð og lagt eitthvað af þeim afrakstri á minnið.
Texti bókarinnar er að sjálfsögðu skrifaður upp eftir segulbandsupp-
tökum og leggur höfundur sig í framkróka um nákvæmni og trúnað við
frumtextann. Orðrétt uppskrift er honum höfuðatriði og sú krafa sem
hann víkur sjaldnast frá. Þeir sem eru óvanir textum af þessu tagi og
hyggjast dæma efni og inntak eftir forskrift bókmenntarýni ríða ekki
feitum hesti frá slíkri tilraun, enda bókmenntalegt gildi talsvert auka-
atriði í safnverki af þessari gerð. Um þýðingar höfundar á ensku verður
enn að hafa í huga að hann leitast einatt við að fylgja orðalagi frumtext-
ans eins nákvæmlega og unnt er og þá ekkert við því að segja þó liprum
stíl sé annað slagið fórnað fyrir fræðilega nákvæmni. Slík fórn liggur í
hlutarins eðli.
Efni bókarinnar er vandlega flokkað, m.a. eftir viðfangsefni (topic) og
þema eða minni (theme). Sú flokkun er til hægðarauka þó játa verði að
mjótt sé hér stundum á mununum. Lausavísur í munnlegri geymd varpa
viðkunnanlegu ljósi á daglegt líf í vesturíslensku byggðunum og mesta
furða hve lengi fólkið orti og þá hve lengi smellnar stökur á íslensku
héldu áfram að berast úr einni sveit í aðra, rétt eins og hér heima á Is-
landi. Ferli þeirra er þó að mestu lokið, enda liðið talsvert á aðra öld frá
því að vesturferðir hófust að ráði.
Ekki er að efa að fræðimenn úr ýmsum greinum munu nýta sér þetta
safn Magnúsar Einarssonar. Svo að aðeins sé tekið eitt dæmi, þá er þar að
finna mikinn fróðleik handa málfræðingum um alls kyns breytingar sem
urðu á íslenskri tungu vestra vegna yfirþyrmandi áhrifa frá ensku.
Talsvert af vísum þeim sem prentaðar eru í bókinni hafa einhvern
tíma áður ratað á prent, en það breytir ekki þeirri staðreynd að líf sitt
áttu þær að verulegu leyti að þakka munnlegri geymd og vissulega er
fróðlegt að geta virt fyrir sér breytingar sem oft verða á slíkum kveðskap