Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2006, Qupperneq 73

Gunnlaugur A. Jónsson
Móse og menningin
Biblían hefur lagt mikið til menningar' okkar íslendinga, eins og Vest-
urlandabúa yfirleitt. Furðulega lítið hefur hins vegar farið fyrir rannsókn-
um biblíufræðinga á menningaráhrifum Heilagrar ritningar þó að vissu-
lega megi greina ánægjulega breytingu á því á síðustu árum.1 2 Þessari grein
er ætlað að vera innlegg í þá mikilvægu umræðu.
Ætlun mín með greininni sem ber þennan yfirgripsmikla titil Móse og
menningin er að fjalla um áhrifasögu Mósebóka, einkum í íslensku sam-
hengi, áhrif Móse og bókanna sem við hann eru kenndar í menningunni og
eru flest dæmin tekin úr íslenskri menningarsögu. Hér verða aðeins tekin
fáein dæmi en leitast við að hafa þau fjölbreytileg. Sannarlega er úr nógu að
velja. Tilgangur minn er ekki síst sá að sýna með dæmum að Mósebækur
gegna enn talsvert stærra hlutverki í íslenskri sögu og menningu en fólk
gerir sér almennt grein fyrir.
Börnin hjala á hebresku
Það er alkunna að Gamla testamentið er upphaflega að langmestu leyti
skráð á hebresku. íslendingar hafa þó að sjálfsögðu fyrst og síðast lesið það
1 Á málþingi Guðfræðistofnunar 17. mars 2006 um „Guðfræði og menningarrýni" greindi dr. Hjalti Hugason
prófessor á milli 1. andlegrar menningar (listir), 2. verklegrar menningar (samskipti) og 3. félagslegrar menn-
ingar (þjóðfélagsgerð). Ég tel þetta gagnlega greiningu og tel að áhrifa Mósebóka gæti á öllum þessum svið-
um, eins og dæmi sem hér verða rakin munu væntanlega leiða í ljós.
2 Besta dæmið um þessa ánægjulegu breytingu er útgáfa nýrrar ritraðar skýringarita við Gamla testamentið
sem Blackwell-útgáfufyrirtækið kunna hefur nú hafið. Þar má nefna að ritið um 2. Mósebók er þegar komið
út. Sjá Scott M. Langston 2006.
71