Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2006, Síða 78

andlit eldri systranna, sem voru ekki síður en móðirin vel lesnar í Móse-
bókunum þótt þær væru ekki að flíka því, og í orðlausri hneykslan opnaði
Bjarghildur munninn og lokaði á víxl. Halldóra glotti. Undir sænginni að
sögustund lokinni skildist Karitas að frásögnin hefði tekið umtalsverðum
breytingum í meðförum móður hennar og að athafnir dóttur Jakobs hefðu
verið hinar undarlegustu. Sonur Hemors nauðgaði stelpunni og hún var
ekkert að breyta því, en það sem á eftir kom var öllu skrautlegra. Kvenhetjur
Njálu höfðu stigið inn í Mósebók.7
Áhrifasaga Njálu er einnig mjög heillandi viðfangsefni. Á því sviði er ég
hins vegar enginn sérfræðingur en þeim rannsóknum hefur dr. Jón Karl
Helgason bókmenntafræðingur sinnt með miklum sóma á undanförnum
árum og gefið út læsilegar bækur um það viðfangsefni.8
En hér skarast Njála og Gamla testamentið. Það finnst mér sérlega
skemmtilegt dæmi um textatengsl, hugtak sem notað er innan bókmennta-
fræðinnar yfir það hvernig einn texti les annan texta.9
Skyld dæmi hef ég rekist á í nokkrum kvikmyndum þegar tveimur þekkt-
ustu textum Biblíunnar er ruglað saman, þ.e. Davíðssálmi 23 („Drottinn er
minn hirðir“) úr Gamla testamentinu og Faðir-vorinu úr Nýja testamentinu.
Sköpun mannsins og sköpunargáfa
Að undanförnu hef ég fengist talsvert við að kanna kvikmyndir rússn-
eska kvikmyndagerðarmannsins Andrei Tarkovskí (1932-1986). Margar
mynda hans eru mjög á trúarlegum nótum og sækja raunar mun meira til
Biblíunnar en gagnrýnendur hafa yfirleitt gert sér grein fyrir. Hann leitar
talsvert fanga í Mósebókum og í umræðu um kvikmyndir sínar notar hann
líka mikið trúarlegt og biblíulegt orðalag.
7 Kristín Marja Baldursdóttir, Karítas án titils, 2004, s. 35-36.
8 Þar á meðal má nefna bók hans Hetjan og höfundurinn frá 1998.
9 Kannski er ekki nákvæmlega um það að ræða hér en sú staðreynd að ákveðin sögupersóna bókmenntaverks
blandi tveimur kunnum frásögnum ólíkra bókmennta saman er forvitnileg hliðstæða þess sem innan bók-
menntafræðanna er nefnt textatengsl. Og þar sem Biblían og Njála eru jafn miklir áhrifavaldar í íslenskri
menningarsögu og raun ber vitni fmnst mér ástæða til að vekja athygli á þessu áhugaverða dæmi.
76