Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2006, Page 81

Hugtakinu „midrash“ vil ég líkja við biblíulegan spuna. Þar er ekki látið
nægja að skýra frásagnir Biblíunnar heldur er hiklaust bætt við þær en þó á
þann hátt að menn leitast við að vera trúir grunnhugmyndum sögunnar.13
Kvikmyndin vinsæla The Shawshank Redemption (1994)14 er mjög gott
dæmi um hvernig efniviður úr 2. Mósebók er nýttur í kvikmynd sem gerir
ekki tilkall til þess að vera beinlínis biblíuleg. Þar reynir á biblíuþekkingu
áhorfandans til að gera sér fulla grein fyrir því hversu stóru hlutverki hinn
biblíulegi efniviður gegnir í myndinni.
Móse og þjóðsöngurinn
Vafalaust kemur ýmsum á óvart að sjá Móse nefndan í tengslum við
íslenska þjóðsönginn. Eins og alkunna er orti Matthías Jochumsson (1835-
1920) lofsönginn íslands þúsund ár í tilefni af þúsund ára afmæli íslands
byggðar 1874 út frá 90. Davíðssálmi.15
Þó að yfirskriftir Davíðsálmanna hljóti yfirleitt ekki mikla athygli þá eru
þær allrar athygli verðar og það vill svo til að 90. sálmurinn er sá eini sem í
yfirskrift er tengdur Móse.
Ljóð eru eignuð Móse í Gamla testamentinu, sbr. kveðjusöngur hans í
5. Mósebók 32. En hvers vegna skyldi einmitt 90. sálmurinn vera eignaður
Móse, einn allra sálma Saltarans? Oft er það rakið til þess að óvenjulega
mikið af steíjum úr Exodus, þ.e. 2. Mósebók er að finna í 4. bók Davíðs-
sálma,16 en 90. sálmurinn er einmitt upphafssálmur þeirrar bókar. Annars
er það ekki verkefni þessa fyrirlesturs að glíma við þá spurningu.
En það er vissulega athyglisvert og full ástæða til að benda á það að sá
13 Sjá grein mína „MIDRASH- gyðinglegur spuni út af ritningunn. Heillandi túlkunarhefð" í Ritröð Guðfmði-
stofnunar 18, 2003 um þetta efni.
14 Um þessa kvikmynd hef ég skrifað umsögn á vef Deus ex cinema: http://dec.hi.is/ikvikmyndir/shawshank_
redemption
15 Ég hef fjallað ítarlegar um þennan sálm í grein minni „íslands þúsund ár. Sálmur 90 í sögu og samtíð." Ritröð
Guðfræðistofnunar 15, 2001, s. 47-56.
16 Sjálfum finnst mér þetta raunar sennilegasta skýringin.
79