Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2006, Qupperneq 93

Hjalti Hugason
Trúfrelsi og kirkjuskipan
frá þjóðfundi til stjórnarskrár
Greinin fjallar um þróun trúfrelsis og kirkjuskipanar hér frá 1850 til 1874 er Islendingar
fengu eigin stjórnarskrá. Sýnt er fram á að almennt ríkti íhaldssöm afstaða í trúarefnum
þótt þjóðfundurinn mœlti að undirlagi Jóns Sigurðssonar og helstu samverkamanna hans
með „fullu trúarbragðafrelsi“. t umrœðum um stjórnarskrárfrumvörp frá 1867 til 1874 gætti
þessarar andstöðu þó ekki og stafar það af því að eðlilegt hefur þótt að sömu mannréttindi
tœkju gildi hér með nýrri stjórnarskrá og höfðu verið innleidd í Danmörku 1849. Þá er sýnt
fram á að marktœkur munur var á trúfrelsisákvœðum dönsku og íslensku stjórnarskránna
þrátt fyrir skyldleika þeirra.
Inngangur
Undanfarin misseri hefur helsta rannsóknarverkefni undirritaðs fjallað
um upphaf og þróun trúfrelsis og þjóðkirkjuskipanar hér á landi. Hér í
ritröðinni hefur áður verið gerð grein fyrir upphafi umræðna á Alþingi
um trúarlega minnihlutahópa, einkum gyðinga, á sjötta tug 19. aldar og
um trúfrelsi sem einkum beindist að réttindum kaþólskra manna rúmum
áratug síðar.1
í þessari grein verður fjallað um trúfrelsismálið í aðdraganda þjóðfund-
arins 1851, á fundinum sjálfum og lyktir þess með setningu stjórnarskrár-
innar 1874 en með henni var lagður grunnur bæði að trúfrelsi og þjóð-
kirkju sem í meginatriðum er í gildi allt til þessa. Loks verður leitast við að
meta hvort tilurð og gerð trúmálabálks íslensku stjórnarskrárinnar veiki
kirkjuskipan hennar miðað við fyrirmynd hennar í dönsku stjórnarskránni
eða valdi því að túlka beri íslensku og dönsku kirkjuskipanirnar með mis-
munandi gildi.
1 Hjalti Hugason 2003. Hjalti Hugason 2006.
91