Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2006, Blaðsíða 96

í ríkinu varð aldarfjórðungsdráttur á að Islendingar yrðu aðnjótandi trúfrels-
is og annarra þeirra mannréttinda sem júnístjórnarskráin veitti. Um miðbik
19. aldar gætti enda mjög afstöðu sem höfundur þessarar greinar hefur nefnt
íslensku leiðina og fólst í því að ekki skyldi slakað á í trúarefnum hvorki með
auknum sveigjanleika innan kirkjunnar né auknu frelsi utan hennar fyrr en
knýjandi þörf væri til slíks í landinu sjálfu. Slík þörf var talin verða til þegar
svo mikill fjöldi fólks víða um land hefði sagt sig úr lúthersku kirkjunni að
ekki yrði undan því vikist að kveða á um réttindi þeirra en þó einkum skyld-
ur. Var þá ekki ætíð tekið tillit til þess að allar lagalegar forsendur skorti til að
slíkar aðstæður gætu orðið til.9 Rökin fyrir tilslökunum samkvæmt þessari
leið voru því að langmestu leyti praktísk en tóku ekki tillit til mannréttinda.
Trúfrelsisumræða í aðdraganda þjóðfundar
Trúfrelsismálið kom nokkuð til umræðu hér á landi meðan á und-
irbúningi þjóðfundarins stóð. Á Þingvallafundi 1850 sem haldinn var til
undirbúnings þjóðfundinum var samþykkt að kjörnir þjóðfundarfulltrúar
gengjust fyrir því að nefndir ráðslöguðu um helstu málefni sem kæmu til
kasta fundarins heima í héruðum. Þá var kjörin sérstök miðnefnd í Reykja-
vík til að koma álitsgjörðum héraðsnefndanna á prent og efla starf þeirra
en þær áttu að starfa áfram eftir þjóðfundinn.10 Álit bárust úr 10 eða um
helmingi af sýslum landsins og voru þau prentuð í Undirbúningsblaði und-
ir þjóðfundinn að frátöldum skýrslum úr Norður-Múla- og Rangárvalla-
sýslum sem bárust of seint.* 11 I níu þessara álita var komið inn á trúfrels-
ismál og/eða skipan kirkjumála.
í áliti nefndar Vestur-Skaftafellssýslu kom eftirfarandi afstaða fram:
... vjer viljum ... að þjóðkirkjan sje sama og hún er og verið hefur bæði hjer
9 Hjalti Hugason 2006, s. 75-76.
10 Undirbúningsblað 1850-1851(1), s. 2, 5-6,41-43.
11 Undirbúningsblað 1850-1851(6), s. 42. Tíð. frá þjóðf., s. 3.
94