Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2007, Page 126

3
Það mætti halda því fram að Hungurvaka leggi áherslu á karlmennsku Giss-
urar ísleifssonar einmitt vegna þess að í fljótu bragði blasir ekki við að bisk-
upar séu karlmannlegastir allra. Ef litið er á notkun orðsins karlmennsku
í fornum textum (s.s. íslendinga sögum, Sturlunga sögu og konunga sög-
um) kemur nefnilega fram að það er iðulega notað í tengslum við bardaga
og vopnaburð.^ Biskupar voru hins vegar friðarins menn og það eitt sér
gæti hugsanlega valdið efasemdum um karlmennsku þeirra - ég læt skegg-
leysið bggja á milli hluta vegna þess að þó að enginn vafi sé á að skegg sé
tákn um karlmennsku á Islandi á 12. og 13. öld, þá er ekki jafn víst að
klerkar hafi endilega allir verið skegglausir (sbr. Armann Jakobsson 2007:
196-97, einkum nmgr. 28).
A hinu leikur enginn vafi að Gissur Isleifsson er mótaður mjög skýrt í
íslenskum sagnaritum sem sterkur kirkjuleiðtogi. Frá Gissuri er rækilega
greint í íslendingabók Ara sem er samin fáeinum árum eftir andlát hans;
að sögn Ara er Gissur raunar sjálfur einn af heimildarmönnum hans (ís-
lendingabók, bls. 22). Ekki er beinlínis sagt að þessi röggsami biskup sé
karlmannlegur þó að hann komi óneitanlega fyrir sjónir sem mikill skör-
ungur og valdsmaður. Þeim mun meira er rætt um ástsæld Gissurar með-
al þjóðarinnar. Þó að lögsögumenn séu líka taldir upp í íslendingabók eru
biskuparnir þar ótvírætt í aðalhlutverki, raunar svo mjög að mönnum hef-
ur dottið í hug að kalla íslendingabók biskupakróniku (Mundal 1991).
Gissur sjálfur er greinilega sterkastur þeirra allra og er nánast lýst sem eins
konar einvaldi íslands. Megineinkenni hans eru styrkur og vald og í ljósi
aðstæðna á þeim tíma gerir hvortveggja hann karlmannlegan.
Hungurvaka er samin um átta áratugum síðar og þar er Gissur yfirlýst
ímynd karlmennskunnar, eins og fram hefur komið. Þar fyrir utan er sagt
að hann hafi stjórnað öllum hér á landi. Rúsínan í pylsuendanum er svo
3 Þetta má sjá á því að skoða Textasafn Orðabókar Háskólans á netinu en skv. því kemur orð-
ið karlmennska fyrir 36 sinnum í íslendingasögum, fornaldarsögum, Heimskringlu og Sturl-
ungu, karlmannlegt kemur fyrir 11 sinnum og karlmannlega sjö sinnum. í langflestum tilvik-
um tengist það vígaferlum, vopnaburði og líkamlegri hreysti (http://www.lexis.hi.is/cor-
pus/leit.pl).
124