Skagfirðingabók - 01.01.1991, Side 63

KONRÁÐ GÍSLASON MÁLFRÆÐINGUR
Síðasta málfræðigrein Konráðs birtist iArkivför nordiskfilo-
logi 1892 eftir að hann var fallinn frá. Hann hafði þó sjálfur sent
greinina til prentunar þannig að henni var fyllilega lokið frá
hans hendi. Hún er um «-hljóðvarp og afturvirkt t'-hljóðvarp
af á í ó í íslenzku. Greinin er að vanda studd fjölda dæma úr
fornmáli, einkum kveðskap.
Eg hef nú farið á hlaupum yfir málfræðiskrif Konráðs og
vonast til þess að geta á öðrum stað gert þeim rækilegri skil. Af
því sem fram hefur komið má gera sér örlitla mynd af því sem
Konráð var að velta fyrir sér yfir ævina þegar hann hafði tóm til
að sinna þessu hugðarefni sínu. Margt af því sem hann skrifaði
er nú úrelt, en rangt er að líta eingöngu á skrif hans með augum
samtímans, heldur ber að hafa stöðugt í huga hve stutt rann-
sóknir voru á veg komnar þegar hann var að birta athuganir
sínar.
En nú er rétt að hverfa nokkra áratugi aftur í tímann og huga
að því starfi sem mörgum kemur fyrst í hug þegar minnzt er á
Konráð Gíslason. Þar á ég við vinnu hans að tveimur orðabók-
um, dansk-íslenzkri og íslenzk-enskri.
Það mun hafa verið snemma árs 1840 að Konráð réðst í það
verk að semja íslenzk-enska orðabók fyrir enska auðmanninn
Richard Cleasby. I títtnefndu bréfi til konungs frá desember
1847 segist Konráð hafa unnið við verkið frá maí 1840 til sept-
ember 1847. Með Konráði vann Brynjólfur Pétursson fyrst í
stað, en síðar komu ýmsir aðrir að verkinu. Þeir Brynjólfur
orðtóku bæði gömul handrit og prentaðar bækur sem Cleasby
keypti. Cleasby þótti verkið ganga mjög hægt, enda fékkst
Konráð við margt á sama tíma eins og áður er getið.
Skömmu eftir að hann hóf störf fyrir Cleasby tók hann til við
gerð dansk-íslenzkrar orðabókar sem ég kem að á eftir. Að auki
nefnir hann 1847 að hann vinni að orðabók yfir íslenzkt
nútímamál með dönskum skýringum, en engin merki hafa
fundizt um slíka bók. Sennilega er það þessi orðabók sem Hall-
grímur Scheving talar um í bréfi 1849. Þar kemur fram að Kon-
61
L