Dagblaðið Vísir - DV - 04.11.2014, Blaðsíða 13

Vikublað 4.–6. nóvember 2014 Fréttir 13
Varkárni og skyn-
semi ofar arðsemi
n Æðstu ráðamenn OECD, Þýskalands og Finnlands sendu skýr skilaboð á Artic Circle
V
ið erum bókstaflega á
hálum ís,“ sagði José
Ángel Gurría, aðalrit-
ari Efnahags- og fram-
farastofnunar Evrópu-
sambandsins (OECD), um málefni
loftslagsbreytinga og norðurslóða.
Gurría var einn þeirra sem hélt
ræðu á Arctic Circle í Hörpu á föstu-
dag. Ræðu Gurría var sjónvarpað
sem og ræðu Angelu Merkel Þýska-
landskanslara en bæði lögðu þau
mikla áherslu á að varlega væri far-
ið þegar kæmi að málefnum norður-
slóða. Það gerðu einnig Sigmundur
Davíð Gunnlaugsson forsætisráð-
herra og Sauli Niinistö, forseti Finn-
lands, sem sagði málefni norður-
slóða snúast um jafnvægið milli
tækifæra og þeirrar gríðarlega miklu
áhættu sem fælist í nýtingu þeirra.
Allir sem tóku til máls þökkuðu
Ólafi Ragnari Grímssyni, forseta Ís-
lands, og aðstandendum Arctic
Circle fyrir að skapa vettvang, þann
stærsta sinnar tegundar, til að ræða
málefni norðurslóða.
Engin önnur leið en grænn
vöxtur
„Við þurfum hagvöxt. En hann þarf að
vera grænn. Það er engin önnur leið,“
sagði aðalritari OECD einnig í ræðu
sinni. Gurría talaði um að hagkerfi
heimsins væru farin að sjá hægan
og nokkuð ójafnan hagvöxt á ný eft-
ir heimskreppuna 2008 en að ríki
heims yrðu að læra af þeirri kerfis-
villu sem hafi valdið hruninu. Hrunið
sjálft væri gullið tækifæri til að gera
nauðsynlegar breytingar til framtíðar.
Gurría sagði þjóðir heims stefna í
harðan árekstur við náttúruna vegna
loftslagsbreytinga og engir aðrir val-
kostir væru í stöðunni en að breyta
til.
„Á norðurslóðum höfum við
einstakt tækifæri til þess að gera
hlutina rétt. Þjóðir á þessum slóðum
horfa eðlilega á tækifærin sem liggja
í nýtingu auðlinda og opnun sigl-
ingaleiða. En það væri skammsýni
að einblína á efnahagslegan ávinn-
ing til skamms tíma. Skammtíma-
gróði getur blindað okkur gagnvart
þeirri áhættu og mögulegu kerfis-
villu sem liggur í framtíðinni. Lofts-
lagsbreytingar eru stærsta kerfisvilla
heims.“
Forysta í umhverfismálum
Gurría benti réttilega á að áhrif-
um loftslagsbreytinga gætti hvergi
hraðar en á norðurslóðum, þar sem
þær eru tvisvar sinnum hraðari en
annars staðar í heiminum. Hann
nefndi hinar ýmsu aðgerðir sem ráð-
ast þyrfti í til að draga úr losun gróð-
urhúsalofttegunda og endaði svo
ræðu sína á að senda þjóðum norð-
ursins skilaboð: „Hvernig þið bregð-
ist við í málefnum norðurslóða gæti
sett fordæmi fyrir allar þjóðir heims
um hvernig eigi að nálgast þessi mál.
Lönd á norðurslóðum gætu verið í
forystu í heiminum í umhverfismál-
um og komið í veg fyrir stórslys í
viðkvæmu umhverfi.“
Mikil áhætta
Angela Merkel Þýska-
landskanslari undirstrikaði
einnig mikilvægi samstarfs
og mikilvægi þess að huga að
því viðkvæma vistkerfi sem
norðrið hefði að geyma. Einnig lagði
hún áherslu á mikilvægi þess að
fylgja þyrfti lögum og reglum þegar
kæmi að málefnum norðurslóða.
Sauli Niinistö, forseti Finnlands,
kom sér beint að kjarna málsins í
sinni ræðu þegar hann sagði að mál-
efni norðurslóða væru hið viðkvæma
jafnvægi á milli þeirra tækifæra sem
þar liggja og þeirrar miklu áhættu
sem felst í nýtingu þeirra. Umræð-
an um norðurslóðir hefur oft á tíð-
um verið einsleit þar sem arðsemi
og auður eru í forgrunni en Niinistö
benti réttilega á að mikil áhætta væri
fólgin í iðnaði á þess-
um slóðum. Þegar
hefði verið gerð
mistök sem þyrfti
að læra af.
Vísindi horn-
steinn ákvarð-
anatöku
„Þau samfélög
sem þrifist hafa á
þessum slóðum í
þúsundir ára verða
að vera í forgrunni
þegar
kemur að stefnumótun. Einnig vand-
aðar rannsóknir og vísindi,“ sagði
finnski forsetinn og varpaði fram
spurningunni: „Hvernig er hægt
að tryggja sjálfbærni á norður-
slóðum? Þar er engar skyndi-
lausnir að finna. Hágæða
rannsóknir og vísindi eru
lykillinn og ættu að vera
hornsteinn ákvarðanatöku.
Það er hvergi mikilvægara
en á norðurslóðum.“
Þá talaði forsetinn um að
ekki væri sama hvaða tækni
væri notuð á norðurslóð-
um. Það yrði að vera „hrein
tækni“.
Þörf á matvælaframleiðslu
Sigmundur Davíð forsætisráðherra
hóf ræðu sína einnig á að ræða lofts-
lagsbreytingar og áhrif þeirra á íbúa
heimsins. Hann nefndi að íshellan
á norðurslóðum hefði minnkað um
11 prósent hvern áratug frá því árið
1970. En nú væru fréttir um að hægt
hefði á því ferli.
Í tengslum við það má nefna að
undanfarin ár hafa mælingar einnig
sýnt að hafís Suðurheimskautsins
sé að stækka. Í sumar kom út vís-
indagrein sem gerði því skóna að ís
á Suðurpólnum væri ekki að aukast
heldur væri um reikniskekkju að
ræða.
Sigmundur nefndi að loftslags-
breytingar gerðu það að verkum
að aukin þörf væri á matvælafram-
leiðslu á norðlægum slóðum. Það
væri í takt við aukna þörf á heims-
vísu en Sigmundur nefndi einnig hið
mikla magn af fersku vatni sem gæti
reynst ómetanlegt þegar fram líða
stundir.
Mikill samdráttur í siglingum
Sigmundur Davíð sem og fleiri sem
héldu ræðu á opnunarathöfn Arctic
Circle nefndu auknar siglingar
um Norðurpólinn á undanförnum
árum. Sigmundur nefndi að árið
2013 hefði 71 skip farið þar um en 46
árið 2012. Þá kom einnig fram í ræðu
Sam Tan Chin Siong, innanríkisráð-
herra Singapúr, að þau hefðu verið
tvö skipin árið 2010. Því sé aukningin
mikil í því ljósi.
Að sami skapi má nefna að aðeins
hafa 29 skip siglt um þessar slóð-
ir það sem af er árinu 2014. Gert er
ráð fyrir að þau verði að hámarki 32
í ár. Því er um helmings fækkun að
ræða. Ástæðan er sú að ís hefur aft-
ur aukist á milli ára. Þar er á ferðinni
gott dæmi um þá miklu óvissu sem
fylgir siglingum á norðurslóðum. Í
raun er ómögulegt að spá fyrir um
hver skipaumferð á svæðinu verður
í framtíðinni og því gæti reynst erfitt
og áhættusamt að ráðast í ótímabær-
ar fjárfestingar tengt slíkri starfsemi.
Nýr markaður á norðurslóðum
Þrátt fyrir óvissu þegar kemur að
siglingum kom fram í ræðu Mikå
Mered, forstjóra Polarisk Analytics,
að samkvæmt greiningu fyrirtækis-
ins sé gert ráð fyrir því að siglingar
á svæðinu gætu orðið 2.000 tals-
ins árið 2035. Þar væri mest um að
ræða magnflutning (e. bulk). Þá taldi
hann ólíklegt að sú umferð sem nú
er og verður um Suez- og Panama-
skurðina muni færast norður. Þvert
á móti muni norðursiglingar skapa
sinn eigin og nýjan markað.
Í umræðum, sem Heiðar Már
Guðjónsson stýrði, nefndi Laurence
C. Smith, prófessor við UCLA-há-
skólann, að umræðan um norður-
slóðir væri oft á tíðum óraunhæf.
Til dæmis þegar kæmi að siglingum
á þessu svæði. Mikið væri einblínt á
mögulega arðsemi en lítið fjallað um
óvissuþætti. Þá kallaði hann einnig
eftir umræðu um landflæmið á þess-
um slóðum og innviði þess. Því ekki
sé aðeins nóg að ræða þá möguleika
sem séu á sjó. Smith nefndi einnig að
oft væri talað um norðurslóðir sem
eins konar óskrifað blað en sú væri
alls ekki raunin.
Mikilvægur vettvangur
Líkt og fram kom áður töldu allir sem
tóku til máls að samstarf og sam-
ráð væru lykilatriði þegar kæmi að
norðurslóðum. Í ræðu sinni tilkynni
Ólafur Ragnar að þegar væri búið að
ákveða dagsetningar Arctic Circle-
ráðstefnunnar á næstu árum. Ísland
og Harpan verða því áfram einn mik-
ilvægasti umræðuvettvangur norður-
slóðamála á komandi árum. n
„Við þurfum
hagvöxt. En
hann þarf að vera
grænn. Það er
engin önnur leið.
Ásgeir Jónsson
asgeir@dv.is
Sigmundur Davíð
Talaði meðal annars um
áhrif loftslagsbreytinga
og mikilvægi þess að efla
matvælaframleiðslu.
Mikilvægur samræðuvettvangur
Sauli Niinistö, forseti Finnlands, Ólafur
Ragnar Grímsson, forseti Íslands, Dorrit
Moussaieff forsetafrú, aðmíráll Robert
J. Papp, sérstakur talsmaður Bandaríkj-
anna á norðurslóðum, og Vincent Rigby,
meðlimur í Arctic Council fyrir hönd
Kanada. MyNDir Sigtryggur Ari