Hagskýrslur um manntöl - 01.01.1960, Page 9

Manntalið 1703
7
nefndri endurtekningaskrá, enda fór manntal óvíða fram eftir fardaga. Ætti þá
heldur ekki að vera meiri líkindi til, að fólk hefði fallið burt úr manntalinu við
flutninga frá stöðum, þar sem manntali var ólokið, til staða þar sem manntal var
um garð gengið. Þó ber þess að gæta, að ekki má skoða endurtekningaskrána sem
tæmandi, því að hún var fyrst og fremst gerð vegna ómaganna, sem sérstök líkindi
voru til, að taldir væru víðar en á einum stað. Það hefur því sjálfsagt ekki tekizt
að útrýma endurtekningum algerlega úr manntalinu, og eins má búast við, að eitt-
hvað af fólki hafi af einhverjum ástæðum aldrei komizt á manntalsblað. En það
er varla ástæða til að ætla, að meira hafi verið um þetta við það manntal en síðari
tíma manutöl.
B. Mannfjöldinn alls.
Total population.
Eftir þær lagfæringar, sem gerðar voru á manntalsskýrslunum vegna endur-
tekninga og vöntunar, taldist mannfjöldinn við manntalið 1703 liafa verið alls
50 358. Munar það ekki miklu frá þeirri tölu, sem Skúh Magnússon komst að, en
liún var 50 444. Mismunurinn, 86, svarar aðeins ríflega til þess, sem fellt var niður
af flökkurum vegna endurtekninga. Hefði mátt búast við mildu meiri mun vegna
þess, sem fellt var niður vegna annarra endurtekninga (aðallega á sveitarómögum).
Virðist svo sem Skúli haíi sleppt úr sveitarómögum, sem beinlínis var getið um,
að ættu sveitartiltölu (eða líka sveit annars staðar) og hafi það vegið langdrægt
upp á móti þeim endurtekningum, er síðar fundust, enda þótt oft væri ekki um
sömu persónur að ræða.1)
Mannfjöldinn á öllu landinu 1703 liefur verið réttur þriðjungur af því, sem
hann var 250 árum síðar, eða árið 1953, en þá var liann rúmlega 150 000. Mann-
fjöldinn 1703 var svipaður og mannfjöldinn 1953 í sveitum landsins, að meðtöldum
kauptúnum og þorpum með færri íbúum en 800 manns, en öll aukning mann-
fjöldans síðan 1703 hefur lent í kaupstöðum og stærri kauptúnum. Reyndar er sú
fjölgun öll til komin á síðari helmingi þess tímabils, því að öll sú mannfjölgun,
sem varð í 18. öldinni, nægði hvergi nærri til þess að vega upp á móti þeirri mann-
fækkun, sem stafaði af drepsóttum, eldgosum, hafísum og öðrum liarðindum. Það
varð því ekki fyrr en skömmu eftir 1820, að mannfjöldinn komst aftur upp úr
50 þúsundum.
Ekki er vitað um mannfjölda hér á landi eftir 1703 fyrr en rúmlega 30 árum
síðar, er árlegar skýrslugerðir hófust um fædda og dána. Hefur Arnljótur Ólafs-
son í Skýrslum um landshagi á íslandi I. b. bls. 390—393 reiknað eftir þeim fjölgun
eða fækkun fólks á hverju ári allt frá 1735 og fundið mannfjöldann í árslok hvert
ár með því að reikna aftur á bak frá manntalinu 1769 og síðan áfram fram yfir
miðja 19. öld. Eru hér teknar upp úr skýrslu þessari nokkur ár þangað til mann-
fjöldinn komst aftur upp yfir 50 þúsund, og sýnir það stærstu sveiflurnar á mann-
fjöldanum á þessu tímabili. Tölurnar eru alls staðar miðaðar við árslok, nema
1703. Þá var manntalinu lokið fyrir mitt ár, og svarar þá talan fyrir það ár líklega
nánast til loka 1. ársfjórðungs það ár.
1) í ritgerð Hannesar biskups Finussonar „Um mannfækkun af hallærum á íslandi'*. sem birtist í 14. bindi Lær-
dómslistafélagsritanna, sem kom út 1796, er á bls. 183 birt tafla um manntalið 1703 í hverri sýslu, sundurliðað i karla
og konur, og er mannf jöldinn þar alls talinn 50 681. Vantar þar þó í Vestmannaeyjar, svo að með benni meðtaldri yrði
talan rúmlega 51 þúsund. Virðist þcssi tafla ckki byggð á samtalningu Skúla Magnússonar, og Hannes biskup segir bana
vera með hendi Jóns Snorrasonar sýslumanns í Skagafjarðarsýslu (f 1771).