Bændablaðið - 09.07.2015, Blaðsíða 22

22 Bændablaðið | Fimmtudagur 9. júlí 2015
Æðarvarp var nokkru seinna
á ferðinni í vor en venja er til,
um viku til 10 dögum að jafnaði
á flestum landsvæðum. Miðað
við hversu útlitið var dökkt um
tíma má segja að þó nokkuð vel
hafi ræst úr málum og segja
æðarbændur að dúntekja verði
sennilegast þegar upp verður
staðið nálægt meðallagi.
„Æðarvarpið hefur gengið
mjög vel þrátt fyrir kalt vor og að
varpið hafi farið mun seinna af
stað en í fyrra,“ segir Salvar Ólafur
Baldursson, bóndi í Vigur, eins og
fram kemur á forsíðu blaðsins.
„Þótt það hafi verið svona kalt
fyrst og varpið langt á eftir því
sem venja er, virðist ástandið á
kollunum vera mjög gott. Það er
mikill fjöldi af ungum og dúntekja
virðist víðast hvar vera mun meiri
en í fyrra,“ sagði Salvar.
„Það má orða það svo að betur
hafi farið en á horfðist,“ segir Björk
Pétursdóttir á Hraunum í Fljótum.
Vargur gerir æðarbændum lífið
leitt, en ref hefur á flestum svæðum
fjölgað umtalsvert og gerir hann
oft og iðulega skráveifu í varpinu.
Þess eru dæmi að ágangur
refs sé svo mikill að hann hafi
hreinlega rústað heilu vörpunum.
Þegar svo háttar til sitja bændur
uppi með fjárhagslegt tjón sem
ekki fæst bætt, þeir verða bara að
bíta í þetta súra epli. Eins og ekki
síður er oft um tilfinningatjón að
ræða, kraftaverk þarf til að kollur
snúi á ný í varp sem vargur hefur
farið ránshendi um. Refurinn sækir
í sig veðrið og hefur sem dæmi
gert sig heimkominn á láglendi í
Skagafirði, svæði þar sem hann
sást á árum áður ekki.
/MÞÞ/HKr.
Æðarvarp seinna á ferðinni í ár en vanalega vegna kuldatíðar:
Bændur berjast við varginn en dæmi eru
um að refur hafi rústað heilu vörpunum
Skagafjörður:
Ref fjölgar gegndarlaust og
gerir æðarbændum lífið leitt
Sigurður Guðmundsson,
formaður Æðarræktarfélags
Skagafjarðar, segir öll kurl
ekki komin til grafar með
hvernig dúntekja ársins komi
út, niðurstöður úr vigtun liggi
ekki fyrir. Sýnist honum sem
æðarbændur hafi heldur
minna upp úr krafsinu í ár
en vanalega.
„Mér virðist þetta vera í
minna lagi. Menn hallast að
því að veðrinu í vetur geti verið
um að kenna, vetrarveðrið hefur
verið fuglinum erfitt, það var
mikið um óveður, rok og bleytu,
sem gerir að verkum að fuglinn
á erfitt með að finna æti og þar
með að fita sig,“ segir Sigurður.
Í vor hafi á hinn bóginn viðrað
ágætlega í Skagafirði, ekki
mikið rok og þurrkur allan
varptímann.
Fjárhagslegt og sálrænt tjón
Sigurður segir ref hafa fjölgað
mjög á svæðinu og sæki hann í
auknum mæli niður á láglendið,
en slíkt var óþekkt á árum áður.
„Okkur stóð engin ógn af refnum
hér áður fyrr, en nú er annað upp á
teningnum, hann er hér vaðandi um
allt og gjarnan stórtækur í varpinu.
Ég veit til þess að eitt varp hér í
Skagafirði hefur algjörlega hrunið
vegna þessa ágangs. Það er bæði
fjárhagslegt tjón fyrir viðkomandi
bændur sem engar bætur fá en ekki
síður sálrænt.
Æðarvarp byggist upp á löngum
tíma og kynslóð eftir kynslóð hefur
sinnt því af kostgæfni. Það þarf
kraftaverk til að kollan snúi aftur
á slóðir, það er mjög erfitt að
byggja upp að nýju.“
Er að þurrka upp allt fuglalíf
Sigurður segir að refagreni hafi
verið í námunda við sitt varp í
vor, karldýrið náðist fljótlega
og kvendýrið og fjórir yrðlingar
nokkru síðar. Það hafi bjargað
sínu varpi. Að líkindum séu
aðstæður í náttúrunni refnum
hagstæðar og skýri fjölgun í
stofninum, en eins hafi áherslur
í tímans rás breyst þegar að
refaveiðum kemur, menn hafi nú
aðra sýn á þau mál en áður var.
„Ref fjölgar gegndarlaust,
framboð á fæðu virðist vera
með besta móti. Það er ekki
bara að hann leggist á kollurnar,
heldur sýnist mér hann vera að
þurrka upp allt fuglalíf á stórum
svæðum,“ segir Sigurður.
Hann segir að minkur hafi
aðeins látið á sér kræla eftir
lægð sem kom í stofninn í
kjölfar veiki sem á hann herjaði
fyrir fáum árum.
„Ég var að vona að þessi veiki
myndi ganga frá honum, en því
miður virðist hann á ný vera að
sækja í sig veðrið.“ /MÞÞ
Reykhólahreppur:
Dæmi um að vargurinn
leggi æðarvarp í rúst
„Það var kalt hér framan af vori
og varpið var því heldur seinna á
ferðinni en vant er,“ segir Eiríkur
Snæbjörnsson, æðarbóndi á Stað
í Reykhólahreppi.
Nýliðin varptíð einkenndist af
baráttu við varg líkt og oft áður, en
Eiríkur segir að á sínum slóðum séu
það einkum refur og örn sem geri
æðarbændum lífið leitt. Mikið sé
um hvoru tveggja og dæmi um mikla
eyðileggingu af þeirra völdum.
„Verstu dæmin sem við höfum
hér af svæðinu eru að æðarvarp hafi
gjörsamlega verið lagt í rúst og það
er alveg afleitt. Þetta er svolítið
misjafnt milli svæða, en víða virðist
vera mikið um ref, mér sýnist að
honum fari fjölgandi og það sama
má segja um erni, þeir eru mun fleiri
en maður hefur áður séð.
Það er gríðarleg vinna við að
verja varpið fyrir þessum ágangi og
ekki annað til ráða en vera mikið á
ferðinni í varpinu,“ segir Eiríkur.
/MÞÞ
Eiríkur Snæbjörnsson. Mynd / HKr.
Hraun í Fljótum:
Fór betur en
á horfðist
− útlitið var alls ekki gott, segir Björk Pétursdóttir
Björk Pétursdóttir á Hraunum
í Fljótum segir veðrið hafa sett
strik í reikninginn og fyrir vikið
hafi varpið verið seinna á ferð en
í meðalári. Snjór var yfir öllu frá
því í kringum 20. apríl og fram í
miðjan maí, en eftir það tók við
kuldatíð.
„Það er eins og kollurnar geti
beðið með að verpa, hér fór varp ekki
almennilega í gang fyrr en í kringum
20. maí, sem er um tíu dögum seinna
en vani er. Það má segja að ekki hafi
komið bati í þetta og kollur ekki farið
að setjast upp fyrr en seint í maí,“
segir Björk.
Í slöku meðallagi í Fljótum
Útlitið hafi því alls ekki verið gott, en
miðað við væntingar megi segja að
sæmilega hafi til tekist, „það má orða
það svo að þetta sé í slöku meðallagi.
Heldur minna en vant er, en þó
nokkuð gott miðað við það sem við
héldum að yrði úr, þetta gekk betur
en á horfðist, því satt best að segja
leist mér ekkert á útlitið á tímabili,“
segir Björk.
Búið er að þurrka dún og
grófhreinsa, fínhreinsun og vigtun er
ekki lokið. Aðstaða til þurrkunar og
hreinsunar á Hraunum er með besta
móti en nægt heitt vatn er á staðnum.
/MÞÞ
Sólveig Bessa Magnúsdóttir,
æðarbóndi í Innri-Hjarðardal í
Önundarfirði, segir líkt og aðrir
að varpið hafi verið mun seinna á
ferðinni en í meðalári, þetta viku til
10 dögum, „ætli kollurnar hafi ekki
lesið norsku langtímaveðurspána
og frestað varpi vegna kuldatíðar,“
segir hún.
Nú í ár var síðasta dúntekjuferð
í varpið farin þegar komið var fram
í júlí en vanalega er farið í endaðan
júní. Sólveig Bessa segir kollur vel
þola kulda, en kuldatíð var ríkjandi í
maí og fram í júnímánuð. Hins vegar
hafi aldrei verið blautt og það sé af
hinu góða. „Ég hugsa að þegar upp
er staðið verði dúntekja í meðallagi
hjá okkur,“ segir hún.
Öflugar tófuvarnir
Lítið er um tófu í varpinu í Innri-
Hjarðardal og þakkar Sólveig Bessa
það öflugum vörnum og átaki í að
halda henni í skefjum, varnir hafi
skilað árangri í sínu varpi. Töluvert
sé þó um tófu vestra.
Gestir af skemmtiferðaskipum
Farþegar á skemmtiferðaskipum
koma gjarnan og skoða varpið og
þykir mikið til koma. Sólveig Bessa
segir að draumurinn sé að byggja
upp góða aðstöðu fyrir ferðalanga,
„en það er enn í bígerð, bara enn
þá í kollinum á okkur, góðir hlutir
gerast hægt,“ segir hún. Eitthvað
sé þó búið að lagfæra aðgengi fyrir
ferðafólk, sem til að mynda geta
fylgst með forhreinsun á dún við
góðar aðstæður. /MÞÞ
Innri-Hjarðardalur í Önundarfirði:
Ætli kollurnar hafi ekki
lesið norsku veðurspána?
Sólveig Bessa Magnúsdóttir.
Björk Pétursdóttir. Mynd / HKr.
Sólveig Sigurðardóttir hlúir að einni kollunni
í æðarvarpi föður síns.
Æðarkolla með blikanum sínum.
Afkoma þessara nytjafugla
hefur verið nokkuð misjöfn eftir
landsvæðum á þessu sumri, en í
heildina er staðan víðast hvar mun
betri en á síðasta ári.
Mynd / Sigurður Ingi Friðriksson.