Hagskýrslur um manntöl - 01.01.1913, Side 8

Hagskýrslur um manntöl - 01.01.1913, Side 8
VI ast af því, að það hefur á fárra vitorði verið, nema sýslumanna. Reyndar var svo mikið hallæri og mannfall frá 1680—89, að »elstu menn muna ekki að slíkt liafi átt sjer stað síðustu 100 ár«. Minni gamalla eða elstu manna á landinu var ákaílega bágborið á fyrri öldum, þeir muna yfir höfuð aldrei neitt frá neinu ári, nema því siðasta, síðasti vetur er æfinlega harðasli og versti veturinn, sem þeir muna. Öll önnur liallæri eru hálf gleymd og fallin í hálfgert dá í minni þeirra. Annars er Þorleifur Kortsson mest kunnur fyrir galdrabrennur þær, sem hann kom af slað. Hann var hirt- ingarvöndur á saklaust fólk og drepsótl í landinu; rjettarmorðsdrepsóttin. 1702 skipaði Friðrekur konungur hinn fjórði þá Árna Magnússon og Pál lög- mann Vídalín til þess að rannsaka á- standið á íslandi. Þeir ganga að því verki ineð þeirri elju, skarpleika og dugn- aði, sem lengi mun uppi verða. Báðir voru þeir langt á undan tímanum sem þeir lifðu á, ekki einungis á íslandi held- ur á Norðurlöndum, og líklegast þó víð- ar væri leitað. Þeir láta mannlal fara fram páskanóttina 1703, 62 árum áður en fyrsta manntal er haldið á Norður- löndum, þeir semja jarðabók fyrir alt landið, þeir lála telja hverja kind, hvern nautgrip og hvert liross á landinu, og færa alt til bókar sem þeir fá að vita. Bókin sem er mörg þykk bindi í arkar- broli er það, sem nú er kölluð jarðabók Árna Magnússonar. Hún er gullnáma fyrir liagfræði íslands, sem hver menn- ingarþjóð mundi öfunda okkur af, sem þekti hana til hlýtar. í Landshagsskýrsl- unum, sem út liafa verið gefnar eru prentuð ágrip af mörgu af því lielsta úr jarðabók Árna Magnússonar, og ber þess vottinn að íslendingar liaft verið mikil fróðleiksþjóð, ef ekki menningar- þjóð, langa leið á undan öðrum þjóðum, þegar fyrir 200 árum. Menn nú á dögum skilja naumast til hlýtar hverja andlega yfirburði og hug- rekki þeir menn hafa haft, sem þorðu að láta halda opinbert manntal árið 1703. Þjóðirnar voru að komast út úr rökkri miðaldanna. Öll lieilög ritning var inn- blásin af guði, og menn fulltrúa á hvert orð, sem í henni stóð. II. Samúelsbók 24. kap. skýrir frá því, að Jahve upp- tendraðist gegn Israel, en egndi Davíð konung til að telja fólkið, og síðan refs- aði Jahve ísraelslýð með drepsótt. í pest- inni dóu sjötíu þúsundir manna. Aftur skýrir I. Kroníkubók 21. kap. svo frá þessum sama alburði; Satan hófst í gegn ísrael og egndi Davíð til að telja fólkið. En Jahve ljel drepsótt koma í Israel og fjellu sjölíu þúsundir manna. Hvernig sem litið er á þessar tvær frásagnir um fólks- tal Davíðs konungs, þá eru það þær, sem hafa vakið sterkan fordóm, sem festi djúp- ar rætur hjá almenningi, bæði lijer og annars staðar gegn fólkstölum á fyrri öld- um. Eftir manntalið 1703, varð Islend- ingum að trú sinni. 1707 kom upp »Stórabólan« og í henni fjellu 18000 manna, eða fullur þriðjungur allra lands- manna. Hún mun hafa verið álilin refsidómur guðs lijá mörgum fyrir þá fííldirfsku þeirra Árna Magnússonar og Páls Vidalíns að telja fólkið. Svo er ládeyða í þessu efni fram lil 1769 að stjórnin ljet taka hjer mann- talið sem fór fram þann 15. ágúst. Síðari hlula 18. aldar urðu margir til að safna skýrslum, og gefa út rilgerðir um liagi landsins. Jón Eiríksson konferenz- ráð fjekk aðra til að safna skýrslum. Ólafur sliptamlmaður Stephánsson og Stephán amtmaður Thorarensen. skrifuðu sjerstaklega um húnað. Baron Eggers gaf út í »FiIosophische Schilderung des gegenwárligen Verfassung von Island« ýms- ar skýrslur utn landsliagi á íslandi. Skúli Iandfógeli Magnússon, og Hannes biskup Finnsson gjörðu enn meira í þessa átt, en nokkur hinna fyrrnefndu. Fyrir öll- um þessutn mönnum vakti það Ijóst, að
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211
Side 212
Side 213
Side 214
Side 215
Side 216
Side 217
Side 218
Side 219
Side 220
Side 221
Side 222
Side 223
Side 224

x

Hagskýrslur um manntöl

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hagskýrslur um manntöl
https://timarit.is/publication/1171

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.