Iðjuþjálfinn - 01.05.2007, Side 10

10 • IÐJUÞJÁLFINN 1 / 2007
Undanfarið hefur mikið verið rætt
um þjónustu við einstaklinga af
erlendum uppruna og hvernig bregð­
ast megi við aukinni flóru mannlífs á
Íslandi. Það er því stór áskorun fyrir
iðjuþjálfa að geta unnið með verkja­
skjólstæðingum sem koma frá ólíkri
menningu. Til þess að verkir séu
skiljanlegir og nánast sýnilegir fyrir
aðra þarf að setja verkina í orð eða
gjörð. Menning hefur áhrif á hvernig
við tjáum verk og tilfinningar þ.e.
verkjahegðun okkar og hvernig við
túlkum verk okkar við aðra, þar með
talið starfsfólk í heilbrigðisgeiranum.
Menningin mótar manneskjuna ­ því
þurfa iðjuþjálfar og aðrir heilbrigðis­
starfsmenn að kynna sér menningar­
heima skjólstæðinga sinna. Nýleg
gögn spyrja hvort að mikilvægasta
breytan í starfi með ólíkum kynþáttum
sé mismunandi viðhorf starfsfólks til
verkjaeinkenna skjólstæðingsins.
Skjólstæðingar hafa skoðanir á verkj­
um og hömlunum sínum við iðju.
Þessar skoðanir eru persónulegar en
einnig samgrónar hverri menningu.
Niðurstaðan er að menning hefur
áhrif á trú og viðhorf til verkja en
bakgrunnur einstaklingsins og þrýst­
ingur frá fólki í sömu aðstöðu hefður
einnig áhrif á hegðun.

Undanfarið hefur mikið verið rætt
um þjónustu við einstaklinga af erlend­
um uppruna og hvernig bregðast megi
við aukinni flóru mannlífs á Íslandi.
Sem starfandi iðjuþjálfi á verkjasviði
Reykjalundar hef ég síðustu ár séð
aukna þörf fyrir skilning heilbrigðis­
stétta á verkjahegðun og verkjamenn­
ingu annara þjóðarbrota. Við höfum
orðið vör við mikla aukningu af ný­
búum sem þurfa á þjónustu okkar að
halda. Hingað til höfum við kannski
unnið í svolítið lokuðum heimi, þar
sem ekki er mikill munur á fólki frá
Súgandafirði eða Höfn í Hornafirði,
málýskur í minnihluta og menning
milli landshorna ekki ólík. Segja má að
verkur sé í raun einkamál hvers ein­
staklings en til þess að verkir séu skiljan­
legir og nánast sýnilegir fyrir aðra þarf
að setja verkina í orð eða gjörð. Orð
sem eru okkur töm og/eða gjörðir sem
eru samþykktar af umhverfinu eða sam­
félaginu. Þannig tjáum við verki okkar
(Lovering, 2004). En hvað gerist ef
einstaklingurinn á ekki orðin til að lýsa
verknum? Hvað gerist ef hann getur
ekki sagt eða sýnt hvernig verkur hans
er?
Að mínu áliti er það stór áskorun
fyrir iðjuþjálfa og aðra heilbrigðis­
starfsmenn að skilja þá verkjaskjól­
stæðinga sem koma frá ólíkri menn­
ingu – hvernig er skilningur
einstaklinganna sjálfra á verkjum
sínum? Hvernig túlkar fólk verki? Get
ég sett mig í spor allra sem eru með
verki? Hvar og hvernig mæti ég við­
komandi?
Skjólstæðingar frá öðrum löndum er
vissulega breitt hugtak. Bókmenntirnar
reyna að skilgreina hina ólíku heima
mannfólksins með þremur hugtökum;
kynþætti, þjóðerni og menningu:
Kynþáttur (race): Er skilgreindur
sem hópur fólks sem hafa sömu líkam­
legu einkenni ( t.d. hvítir eða asíubúar).
Hinsvegar hafa fræðimenn undanfarin
ár verið að gagnrýna þessa skiptingu
manna og benda á að varasamt er að
skilgreina einn hóp sem eitthvað ákveð­
ið þar sem nýlegar rannsóknir benda á
að meiri munur er á genum innan
sama hóps en á milli hópa af mismun­
andi kynþáttum (Pain – International
Assosiation for the study of Pain,
2001) .
Þjóðerni (ethnicity): Orðið er upp­
haflega komið úr grísku og þýðir
flokkur (tribe). Enda sögðu íslendingar
lengi vel, og segja enn, þjóðflokkur.
Fólk af sama þjóðerni getur verið
hópur fólks sem býr í stærra samfélagi
en deilir sama félagslega bakgrunni,
menningu og hefðum, talar sama
tungumálið með smá breytileika þó og
hefur sömu trú. Flestir telja að þjóðerni
sé sprottið af sjálfsímynd einstakl­
inganna og sé auðkenni þessa hóps
Áhrif menningar á verkjahegðun
- Iðjuþjálfun á verkjasviði
■ Gunnhildur Gísladóttir
iðjuþjálfi M.Sc, sviðsstjóri á
verkjasviði iðjuþjálfunar á Reykjalundi
- Endurhæfingarmiðstöð.
LykiLorð:
Menning – verkir
– iðjuþjálfun
■