Iðjuþjálfinn - 01.05.2007, Side 29

IÐJUÞJÁLFINN 1 / 2007 • 29
enska þýðingu ÁÞS við íslenska þýð­
ingu spurningalistans vegna þess að
þýðandi hefur hollensku ekki að öðru
tungumáli. Það er hægt að skoða til­
raunaútgáfu ÁÞS í lokaverkefni greinar­
höfundar Þátttaka og sjálfræði einstakl­
inga með mænuskaða. Matstækið ÁÞS
er hægt að nota sem hluta af matsferli
við endurhæfingu eða í rannsóknum.
Áhrif á Þátttöku og Sjálfræði er spurn­
ingalisti fyrir einstaklinga 18 ára og
eldri sem eiga við langvinn veikindi
eða fötlun að stríða. Matstækið tekur
u.þ.b. 15 mínútur í fyrirlögn og ein­
staklingurinn fyllir spurningalistann
sjálfur út. Ekki eru gerðar kröfur um
að fagaðili sé viðstaddur til þess að út­
skýra ferli matsins. Handbók ÁÞS lýsir
þeim kvörðum sem það inniheldur og
hvernig á að leggja það fyrir (Kersten,
einkasamskipti 4 apríl, 2006).
Áhrif á Þátttöku og sjálfræði byggir á
hugmyndafræði Flokkunarkerfi Al­
þjóða Heilbrigðisstofnunarinnar
(WHO) sem er nefnt International
Classification of Functioning Disability
and Health eða ICF og læknisfræðilegri
siðfræði. (Hemmingsson og Jonsson,
2005).
Ákveðið var að nota læknisfræðilega
siðfræði til að bæta sjónarmiði persónu­
legs sjálfræðis við þátttöku. Læknis­
fræðileg siðfræði eru staðreyndir sem
voru þróaðar af læknum og ætlaðar til
að tryggja að læknar bæru ávallt hag
sjúklinga sinna fyrir brjósti (Cardol,
einkasamskipti 30. mars 2006). Mats­
tækið ÁÞS var hannað til þess að meta
áhrif fötlunar eða sjúkdóms á þátttöku
og sjálfræði. Það er byggt þannig upp
að einstaklingurinn er beðinn um að
svara 32 staðhæfingum sem tengjast
þátttöku og sjálfræði einstaklingsins í
daglegu lífi og raðast spurningarnar
niður á fimm svið innan þátttöku og
sjálfræðis. Þessi fimm svið eru: Sjálfræði
innandyra, fjölskylduhlutverk, sjálfræði
utan dyra, félagsleg samskipti og að
lokum starf/menntun. Þessum 32
spurningum er svarað á fimm þrepa
raðkvarða. Einnig á einstaklingurinn
að segja til um hvort hann upplifi
takmörkun á þátttöku sem vandamál,
en það er gert með því að svara níu
spurningum á þriggja þrepa raðkvarða.
Að síðustu eru þrjár loka spurningar
þar sem skjólstæðingurinn hefur mögu­
leika á að lýsa því hvernig hann upplifir
hve mikla möguleika hann hafi til þess
að lifa lífinu eins og hann vill. Hver
eru megin vandamálin og hvort það sé
eitthvað annað sem hann vill koma á
framfæri (Kersten, einkasamskipti 4.
apríl 2006).
Matstækið getur verið mjög góð
matsaðferð til að kanna áhrif fötlunar
eða sjúkdóma á þátttöku og sjálfræði.
Það er einstakt fyrir það að meta þátt­
töku og sjálfræði frá sjónarhorni skjól­
stæðinganna. Áhrif á Þátttöku og Sjál­
fræði hefur verið þýtt lauslega úr ensku
yfir á íslensku af höfundi þessarar grein­
ar en þýðingu er ekki lokið.
Ef áhugi er fyrir því að vita meira um
matstækið Áhrif á Þátttöku og Sjálfræði
þá er hægt að hafa samband við Sig­
rúnu Garðarsdóttur lektor við Háskól­
ann á Akureyri og starfandi
yfiriðjuþjálfa á endurhæfingardeild
Landsspítala Háskólasjúkrahúss.
Heimildaskrá
Cardol, M., Brandsma, J.W, de Groot, I.
J.M, van den Bos, G.A.M, de Haan,
R.J, de Jong, B.A. (1999). Handicap
questionnaires: What do they assess?
[Vefútgáfa]. Disability and Rehabilita­
tion, 21, 97­105.
Cardol, M., Belen, A., de Jong, B.A., van
den Bos, G.A.M., De Groot, I.J.M.,
De Haan, R.J. (2002). Beyond disa­
bility: perceived particiation in people
with a cronic disabling condition [Vef­
útgáfa]. Clinical Rehabilitation, 16, 27
– 35.
Cardol, M. de Jong, B.A. Ward, C.D.
(2002). On autonomy and partici­
pation in rehabilitation [Vefútgáfa].
Disability and Rehabilitation, 24, 970­
974.
Cardol, M. (2004).Beyond Disability:
Assessing Participation and Autonomy
in Medical Rehabilitation [Vefútgáfa].
WFOT Bulletin, 49, 21­23
Cicirelli, V.G. (1989). Measures of family
Members’Belives in Respect for
Autonomy and Paternalism in Relation
to Care of Elderly Parents: The respect
for Autonomy Scale and the Paterna­
lism Scale. West Lafayette, Indiana:
Retirement search Foundation.
Community Resources for Independence
(2004). Introduction. Sótt 20. apríl
2006. frá http://www.crinet.org/cri_
services.php
Disability Rights and Independent Living
Movement (2004). Introduction. Sótt
frá http://bancroft.berkeley.edu/collec­
tions/drilm/introduction.html. 21.
apríl. 2006
Guðmundur H. Frímannson (1993). Í
Erindi Siðfræðinnar. Reykjavík: Hag­
stofa Íslands.
Hemmingson, H. Og Jonson, H. (2005).
The issue is­ An occupational perspec­
tive on the conscept of participation in
the international classification of
functioning, disability and health
[Vefútgáfa]. American Journal of
Occupational Therapy, 59, 569­576.
Ingibjörg S. Ásgeirsdóttir (2001). Viðhorf
aldraðra á Stór­Reykjavíkursvæðinu til
sjálfræðis og forræðis í tengslum við
umönnun aldraðra. Iðjuþjálfinn, 1,
(bls. 22­31).
Law, M. og Mills, J. (1998). Client –
centred occupational therapy. Í M.
Law, (ritstj.) Client – centred occupa­
tional therapy (bls. 1­18). Thorofare:
SLACK.
Law, M. (2002). Participation in the
occupations of everyday life [Vefút­
gáfa]. American Journal of Occupa­
tional Therapy, 56, 640­649.
Sim, J. (1998). Respect for autonomy:
issues in neurological rehabilitation.
Clinical Rehabilitation, 12, 3­10.
World Health Organization (2002).
Towards a common language for Funct­
ioning, Disability and Health. Sótt 23.
mars 2006 frá: http://www.design­
for21st.org/documents/who_icf_2002.
pdf