Iðjuþjálfinn - 01.11.2009, Page 18

18 • IÐJUÞJÁLFINN 1 / 2009
Meðferðarúrræði ætlað unglingum í ofþyngd á aldrinum 13­17 ára
og aðstandendum þeirra. Áhersla er á
sjálfstyrkingu og félagsfærni ungling­
anna, einnig að koma jafnvægi á
mataræði og virkni. Foreldrar fá fræðslu
og stuðning við að takast á við breyt­
ingar hjá unglingnum. Í unglinga­
hópnum eru notaðar aðferðir ævin týra­
meðferðar og hugrænnar atferlismeð­
ferðar (HAM). Í aðstandendahópnum
er byggt á Ca lga ry ­ f jö l sky ldu­
hjúkrunarlíkaninu. Hópurinn hittist
vikulega, unglingar í átta skipti og
aðstandendur í sex skipti. Námskeiðinu
lýkur með lokakvöldi fyr ir a l la
fjölskylduna.
Hópúrræðið Heilsuhópurinn
Í lok síðasta árs, vegna mikillar
eftirspurnar, var hafist handa við að
koma á laggirnar nýju hópúrræði fyrir
unglinga í yfirþyngd á Barna­ og
unglingageðdeild Landspítala Háskóla­
sjúkrahúss (BUGL). Undir rituð byrjaði
ásamt Jóhönnu Kristínu Jónsdóttur
sálfræðingi að setja saman efni og það
kom fljótt í ljós að til að árangur yrði
enn betri væri nauðsynlegt að fá
foreldrana með í hópinn. Við fengum
þá til liðs við okkur tvo hjúkr unar­
fræðinga, þær Margréti Gísladóttur og
Áslaugu Kristjánsdóttur, sem sáu um að
búa til efni fyrir foreldrahópinn sem
myndi keyra samhliða unglinga­
hópnum.
Fræðileg samantekt
Unglingar eru næmir fyrir áhrifum
félaga og staðalmynda í samfélagi og
sjálfsmynd þeirra er samofin því hvernig
þeim finnst þeir líta út (Fox, Page,
Peters, Armstrong og Kirby, 1994;
Sigrún Daníelsdóttir, Inga Dóra Sigfús­
dóttir og Jakob Smári, 2007). Í
rannsókn Odgen árið 2006 kom fram
að yfir þyngd meðal barna og unglinga
er orðin að heilsufarsvanda í vestrænum
ríkjum. Um 33% bandarískra ung­
menna ná greiningarskilmerkjum yfir­
þyngdar (líkamsþyngdarstuðull ≥95
hundraðsröð miðað við kyn og aldur)
(Eddy o.fl., 2007). Með aukinni þyngd
í æsku aukast líkur á heilsufarsvanda
síðar meir, svo sem sykursýki II, háum
blóðþrýstingi, aukinni blóðfitu og
aukinni hættu á hjartasjúkdómum
(Eddy o.fl., 2007; Jelalian, Mehlenbeck,
Lloyd­Richardson, Birmaher og Wing,
2006). Unglingar í yfirþyngd eiga á
hættu að þróa með sér átraskanir og oft
glíma þessi ungmenni við ýmsa sál­
félags lega erfiðleika sem auka á vanlíðan
og skerða lífsgæði þeirra (Eddy o.fl.,
2007; Stice, Presnell og Spangler,
2002). Nýleg rannsókn sýndi að hjá
122 ungmennum sem sóttu meðferð
vegna ofþyngdar náðu tæp 10% skil­
merk jum át röskunar og rúmur
þriðjungur skýrði frá nýlegu átkasti
(binge eating). Tengsl voru milli
óæskilegra matarvenja og kvíða/
depurðar (P≤0.001). Rannsóknir hafa
ekki gefið ótvírætt til kynna hvaða
áhættuþættir og hvað í fari mann­
eskjunnar stuðli að óæskilegum matar­
venjum og auki líkur á að ung menni
þrói með sér átraskanir (Stice, Presnell
og Spangler, 2002). Rannsókn Eddy
o.fl. (2007) sýndi að áhættuþættir voru
meðal annars: Óánægja með eigin
líkama, ofuráhersla á útlit/þyngd,
neikvæð skilaboð (stríðni) og þrýstingur
til að grennast sem ýmist kom frá
félögum, foreldrum eða vegna staðal­
mynda í samfélaginu. Önnur rannsókn
sýndi að óánægja ungmenna með eigin
líkama, óháð því hversu þungur hann
var, stuðlaði að minni hreyfingu,
óheilbrigðari aðferðum við þyngdar­
stjórnun og auknum líkum á átköstum
fimm árum síðar en hjá ungmennum
sem voru ánægð með líkama sinn
(Neumark­Sztainer, Paxton, Hannan,
Haines og Story, 2006).
Hefðbundnar atferlismiðaðar nálganir
þar sem reynt er að aðstoða ungmenni
við að ná æskilegri þyngd hafa snúið að
því að láta þau fylgjast grannt með eigin
mataræði með dagbókarskráningu og að
takmarka fæðuinntöku um leið og þau
eru hvött til aukinnar hreyfingar. Vand­
inn við þessa nálgun er að rannsóknir
hafa ekki sýnt fram á langtímaárangur
(Bacon, Stern, Van Loan og Keim,
2005; Miller, 1999). Í grein Cogan og
Ernsberger frá árinu 1999 kemur fram
að gagnrýnendur þeirrar leiðar, þar sem
einblínt er á þyngdarstjórnun sem leið
til bættrar heilsu, benda á að frekar ætti
að líta á lífsstíl manneskjunnar í heild
sinni og að auka megi heilbrigði hennar
með bættum venjum, jafnvel þótt hún
tapi ekki mörgum kílóum (Bacon o.fl.,
2005). Linda Craighead hefur á síðustu
10 árum þróað meðferðarúrræði sem
nefnist „Appetite Awareness Training“
og sneri það í fyrstu að konum sem
stunduðu ofát. Hugmyndafræðin
kemur frá „Mindfulness“ geira hug­
Heilsuhópur
– undirbúningur og framkvæmd
■ Ósk Sigurðardóttir
yfiriðjuþjálfi
Barna- og unglingageðdeild Landspítala
Háskólasjúkrahúss (BUGL)