Iðjuþjálfinn - 01.08.2011, Blaðsíða 12

12 • IðjuþjálfInn 1/2011
Í eftirfarandi grein verður sagt frá starfi og uppbyggingu Starfs endurhæfingar
Hafnarfjarðar. Hún var sett af stað
árið 2008 og byggð á hugmyndarfræði
Starfs endurhæfingu Norðurlands sem
áður var Starfs endurhæfingin Byr á
Húsavík. Í greininni verður fjallað
almennt um veikindi og fjarveru frá
vinnu, þá verður talað um aðdraganda
þess að Starfsendurhæfing Hafnarfjarðar
var sett af stað, síðan verður fjallað um
hugmyndafræði og ferli endurhæfingar.
Starfsendurhæfing Hafnarfjarðar
Veikindi sem valda því að einstaklingar eru
frá vinnu hafa víðtæk áhrif. Veikinda fjarvera
einstaklinga hefur félagsleg og heilsufarsleg
áhrif á einstaklinginn sjálfan, fjölskyldu hans,
vinnustað, atvinnuveitenda, heilbrigðiskerfið
og tryggingakerfið (Gjesdal og Bratberg,
2003). Þegar fólk hefur verið óvinnufært í
nokkra mánuði dregur það úr sjálfsöryggi
og sjálfsbjargarviðleitni sem síðar verður til
þess að fólk fær síður störf og það treystir sér
ekki í vinnu á nýjan leik. Þetta á bæði við
um einstaklinga sem verða öryrkjar og þá
sem verða atvinnulausir af öðrum orsökum
(Heilbrigðis­og tryggingamálaráðuneytið,
2005).
Á Íslandi fjölgaði öryrkjum frá árslokum
1997 til ársloka 2006 úr 7.800 í 13.200 eða
um næstum 6% á ári sem er árleg fjölgun um
600 ­700 manns (Forsætisráðuneytið, 2007).
Þá voru 13% Íslendinga á aldrinum 16­66
ára á örorkubótum. Af þessum 13% voru
8,2% konur og 4,2% karlar. Á sama tíma var
aðeins 1% atvinnuleysi. Konur á aldrinum
21­50 ára eru tvöfalt líklegri en karlar til að
fara á örorku (Tryggingastofnun Ríkisins,
2009). Algengustu orsakir örorku á Íslandi
eru geðraskanir og stoðkerfisraskanir (Hannes
G. Sigurðsson, 2007).
Hér á landi er hægt að skipta þeim sem
eru utan vinnumarkaðar í þrjá hópa; þeir sem
þiggja örorkubætur hjá Trygg inga stofnun
ríkisins, þeir sem eru atvinnu lausir og þiggja
atvinnuleysisbætur hjá Vinnu málastofnun
og þeir sem þiggja fjár hagsaðstoð hjá
sveitafélögum (Soffía Gísla dóttir o.fl., 2009).
Nýskráningar öryrkja eru breytilegar
frá einu ári til annars og er breytileikinn
aðal lega talinn tengjast atvinnuleysisstigi
hverju sinni (Sigurður Thorlacius, Sigurjón
B. Stefánsson og Stefán Ólafsson, 2007).
Lang varandi atvinnuleysi getur valdið kvíða
og þunglyndi, auk þess sem lakari fjárhagur
vegna fjarveru frá vinnu getur valdið því
að fólk nýtir sér síður heilbrigðisþjónustu.
Atvinnu leysi getur einnig skaðað félagslegt
stuðningsnet fólks með því að rjúfa tengsl við
starfsfélaga og sundra fjölskyldum (Ólafur Ó.
Guðmundsson, 2009).
Við örorkumat í almanna trygginga kerfinu
er fyrst og fremst litið á sjúk dóms greiningar
og skerðingar af völdum sjúk dóma en ekki til
virkni einstaklingsins eða starfgetu, samanber
International Classification of Functioning,
ICF. (Forsætisráðuneytið, 2007).
Kveikjan að starfsendurhæfingu
Hafnarfjarðar
Upphafið að Starfsendurhæfingu Hafnar­
fjarðar má rekja til verkefnis sem fólst í
því að yfirfæra hugmyndafræði og að ferð­
ir Starfsendurhæfingar Norðurlands til
Hafnarfjarðar. Verkefnið var stutt af Leonardo
– starfsmenntaáætlun Evrópu sambandsins.
Á grunni þess var stofnað sjálfseignarfélag til
þess að halda áfram að sinna atvinnutengdri
endur hæfingu í Hafnarfirði. Stofnendur
voru Hafnar fjarðarbær, Sjúkraþjálfarinn ehf.,
Starfsmannafélag Hafnarfjarðar og Verka­
lýðsfélagið Hlíf.
Starfsendurhæfing Hafnarfjarðar (SH)
hóf starfsemi í september 2008 og lýkur
því í vor sínu þriðja starfsári. Anna Guðný
Eiríksdóttir sjúkraþjálfari var ráðin fram­
kvæmdarstjóri S.H. Auk hennar vinnur R.
Helga Guðbrandsdóttir í 100 % ráð gjafar­
starfi og Elsa Sigríður Þorvaldsdóttir er í 20%
ráðgjafarstarfi hjá S.H. Annað starfsfólk eins
og sjúkraþjálfari, sálfræðingar, kennarar og
fleiri koma inn sem verktakar og fer eftir þörf
hverju sinni.
Fyrir hverja er starfsenduhæfing
Hafnarfjarðar
Starfsendurhæfing Hafnarfjarðar er fyrir fólk
sem hefur þurft að hætta að vinna vegna
ólíkra ástæðna eins og veikinda, slysa eða
annarra áfalla. Markmið starfsendurhæfingar
er að aðstoða fólk með námi og ýmis konar
þjálfun sem hefur það markmið að efla ein­
staklinginn til þátttöku í samfélaginu á nýjan
leik. Námið tekur mið af ólíkum þörfum
hvers og eins.
Einstaklingar sem eru í endurhæfingu
hafa sumir framfærslu sína frá sjúkrasjóðum
stéttarfélaga eða frá lífeyrissjóðum. Margir
hafa hins vegar fullnýtt rétt sinn til greiðslu
launa í veikindum og fá bótagreiðslur frá
ríki eða sveitarfélögum. Sumir eru komnir á
ör orku þegar þeir hefja starfsendurhæfingu
og hafa margir einangrast í kjölfarið og
vilja gjarnan komast út á vinnumarkað
aft ur eða bæta við sig menntun til að hafa
aukið val á vinnumarkaðnum. Aðrir eru á
endurhæfingarlífeyri sem hægt er að vera
á í eitt og hálft ár. Einstaklingur sem er á
endurhæfingarlífeyri fær hann aldrei lengur
en hálft ár í einu. Ráðgjafi sem vinnur við
starfsendurhæfing Hafnarfjarðar
Elsa Sigríður Þorvalsddóttir
Iðjuþjálfi, Starfsendurhæfingu Hafnarfjarðar
og Æfingastöðinni Hafnarfirði.