Iðjuþjálfinn - 01.08.2011, Blaðsíða 18

18 • IðjuþjálfInn 1/2011
það áfall sem atvinnuleysi er hverjum og
einum til að búa sig undir ný tækifæri
í atvinnu með námi, námskeiðum
eða mannbætandi tómstundum og
menningarstarfsemi. Við vorum svo
lánsöm að fá inni í þeim góðu húsa kynn­
um sem Virkjun hefur upp á að bjóða
fyrir öll námskeiðin fyrir mæðurnar.
Virkjun er staðsett á gamla varnarsvæðinu
á Keflavíkurflugvelli.
Fjármálaráðgjöfin fólst í að skoða allar
tekjur og útgjöld, meta ráðstöfunartekjur
heimilisins með tilliti til hvað hver og ein
fjölskylda þurfti til framfærslu og til að
greiða niður skuldir. Með þessu móti sáu
mæðurnar svart á hvítu hvernig fjármál
þeirra stóðu og hvernig væri hægt að
forgangsraða. Til að mynda voru margar
sem stöldruðu við þegar þær sáu að af
115.000 kr. mánaðarframfærslu voru
t.d. 38.000 kr. að fara í tóbak. Margar
mæðranna áttu ekki fyrir mat síðustu
dagana í mánuðinum og var ekki óalgengt
að heyra að kvöldmatur fjölskyldunnar
samanstæði af kornflexi eða núðlusúpu.
Ljóst var einnig að skortur var á kunnáttu
við að versla hagkvæmt inn til heimilisins,
þekking á næringu var lítil sem og
matreiðslukunnátta. Við ákváðum að
tengja fjármálanámskeiðið við námskeiðið
„Athafnir daglegs lífs“. Þar leiðbeindi
ég sem iðjuþjálfi í því hvernig gott væri
að skipuleggja daginn, forgangsraða
og setja sér markmið. Þjálfun fólst í
því að leiðbeina þeim með innkaup til
heimilisins, versla á tilboðum, skipulagi
við allar daglegar athafnir og heimilisstörf,
eldhúsþjálfun þar sem þær lærðu að elda
almennan hollan heimilismat, elda í
frystinn og þess háttar. Fyrir jólin fengum
við svo veislukokkinn Örn Garðars til
okkar og hann kenndi þeim að búa til
tvenns konar jólamat. Í tengslum við þetta
námskeið settum við líka inn fræðslu um
næringu, bæði fyrir fullorðna og börn.
Einnig fengu þær fræðslu um heilsufar
og heilbrigði. Nokkrar mæðranna voru
þungaðar og flestar reyktu svo að að þeirra
beiðni var sett inn reykinganámskeið frá
Krabbameinsfélaginu.
Við fengum til okkar félagsráðgjafa
til að fjalla um foreldrahlutverkið og í
samvinnu við sálfræðinga Heil brigðis­
stofnunar Suðurnesja var sett upp
nám skeið sem bar heitið „Uppeldi til
árangurs“.
Það kom fljótlega í ljós, að eitt af
því sem mæðurnar höfðu ekki tileinkað
sér, voru tómstundir. Við settum á
laggirnar námskeið í skartgripagerð,
glerlist og þæfingu. Þar fóru konurnar að
blómstra. Þarna gátu þær einnig útbúið
jólagjafir handa sínum nánustu, en það
hafði einmitt verið töluvert áhyggjuefni
hjá þeim flestum hvernig þær ættu að
fjármagna jólagjafainnkaup sín. Hvert
listaverkið á fætur öðru leit dagsins ljós
og allir voru glaðir. ASEBA­mælitækið
var síðan aftur lagt fyrir um miðbik
verkefnisins og aftur í lokin.
Það sem kom í ljós í viðtölum mínum
við þessar ungu konur, var að þær höfðu
flestar orðið fyrir einhvers konar ofbeldi
á lífsleiðinni. Í flestum tilvikum var um
kynferðisofbeldi að ræða. Fæstar höfðu
fengið viðeigandi aðstoð, þó svo að þær
hafi verið flestar í sálfræðiviðtölum og
í hinu svokallaða „kerfi“ um áraraðir.
Margar voru á þunglyndis­ og/eða
kvíðastillandi lyfjum. Að auki komu
mæðurnar einnig flestar frá brotnum
heimilum þar sem þær höfðu bæði séð
og upplifað ýmis áföll. Hinn svokallaði
félagslegi arfur virðist á góðri leið með
að yfirfærast á kynslóðir, því eins og áður
er nefnt eru margar kvennanna búnar
að missa forræði yfir börnum sínum eða
eru undir eftirliti barnaverndarnefndar.
Þegar þessi vitneskja varð ljós voru þeim
konum sem við átti boðinn viðeigandi
stuðningur og aðstoð. Einhverjar þáðu, en
aðrar treystu sér ekki til að vinna úr sínum
áföllum að svo komnu.
Sú staðreynd að konurnar höfðu orðið
fyrir ofbeldi vakti hjá mér spurningar eins
og: „Er möguleiki á að mæðurnar glími
við áfallastreitu sem orsaki færniskerðingu
og lélegt heilsufarsástand?“ Margar virtust
með augljós einkenni áfallastreitu, sjálfar
greindu þær sig gjarnan með athyglisbrest.
Eitt var ljóst, það var ekki að ástæðulausu
að þessar ungu konur voru komnar í
það endurhæfingarúrræði sem við gátum
boðið þeim upp á. Þær höfðu margar farið
áður í gegnum ýmiss konar endurhæfingu
og þjálfun er beindist að því að koma
þeim á vinnumarkaðinn eða í nám.
Með þetta að leiðarljósi sótti ég
um að gera rannsókn á því hvort
áfallasaga einstæðra mæðra hafi áhrif
á félagslegar aðstæður þeirra og heilsu.
Vísindasiðanefnd samþykkti rannsóknina
án nokkurra athugasemda og er
niðurstaðna að vænta um miðbik sumars.
Úrtakið mun ná til fleiri mæðra en
íhlutun fór fram á. Mun þetta verða fyrsta
rannsókn sinnar tegundar hér á landi.
Af þeim 26 mæðrum sem boðin
var þátttaka, luku 10 verkefninu. Í lok
verkefnis settu þær sér markmið. Flestar
vilja þær mennta sig svo þær geti boðið
börnum sínum upp á betri lífskjör. Í
samvinnu við Miðstöð símenntunar á
Suðurnesjum, var því hafist handa við að
skipuleggja grunnnám fyrir konurnar sem
gæti búið þær undir frekari skólagöngu.
Sex konur taka nú þátt í þessu námi,
ein flutti burt og þrjár taka ekki þátt.
Munu þær ljúka þessu grunnámi nú í
maí. Í grunnnáminu verður haldið áfram
að vinna með sjálfstyrkingu auk þess
sem konurnar fá að spreyta sig í hinum
ýmsu námsgreinum, bæði verklegum og
bóklegum. Áhugasviðsmat er gert í lokin
og hver og ein kona fær ráðgjöf hjá náms­
og starfsráðgjafa um áframhaldandi nám
eða störf og viðeigandi stuðning til að
takast á við það.
Eftir að hafa lokið þessu sex mánaða
verkefni tel ég að þær konur sem luku
námskeiðinu og ekki síður þær sem
héldu áfram séu þær konur sem eru hvað
sterkastar í þessum hópi. Það sýnir okkur
að við þurfum aðra nálgun til að ná til
hinna sem ekki tóku þátt. Mögulega
mun rannsókn mín leiða okkur nær því
hvers konar aðstoð það er sem þessar
konur þurfa og svara spurningunni hvort
að áfallasaga sé sterkur áhrifavaldur á
færniskerðingu einstæðra mæðra.
Heimildaskrá
Achenbach, T. M. (2009). The Achenbach System
of Empirically Based Assessment (ASEBA):
Development, Findings, Theory, and Applications.
Burlington, VT: University of Vermont, Research
Center for Children, Youth and Families.
UNICEF (e.d.). Áhrif efnahagsþrenginga á börn.
Samantekt frá UNICEF Ísland. Sótt 3. maí 2011,
frá http://www.velferdarraduneyti.is/media/
velferdarvakt09/EfnahagsthrengingaBorn.pdf