Skólavarðan - 01.04.2007, Page 29

29
SMIÐSHÖGGIÐ
SKÓLAVARÐAN 3.TBL. 7. ÁRG. 2007
Þessa dagana falla vel í kramið hug-
myndir Margrétar Pálu Ólafsdóttur um
að leið til að frelsa konur frá launamis-
rétti sé að breyta rekstrarfyrirkomulagi
ríkisrekinna almenningsskóla og um-
önnunarstofnana. Gott ef satt væri, en
er málið svo einfalt?
Tökum dæmi um laun kennara í skóla-
kerfinu í Bandaríkjunum, en bent hefur
verið á að skólakerfið á Íslandi hafi að
mörgu leyti þróast með sambærilegum
hætti og það bandaríska en formbreyt-
ingar eigi sér stað hér 10-20 árum síðar. Nú
þegar er þar löng hefð fyrir einkavæddum
og einkareknum grunnskólum. Í BNA er um
21% af grunnskólum einkaskólar (private
schools). Einkareknum almenningsskólum
(charter schools) hefur svo fjölgað gífur-
lega á síðustu fimmtán árum. Þeir fá
jafn mikið af opinberu fé og ríkisreknir
almenningsskólar (public schools) en
öll hugsun skólastarfsins byggist á
hugmyndafræði hins frjálsa markaðar.
Mikilvægt er að lesendur hafi í huga
þennan mun á rekstrarformum skóla.
Laun kennara í einkaskólum (skamm-
stafað framvegis ES) eru að meðaltali lægri,
eða um 2/3 af launum kennara í ríkisreknum
skólum (RS), en í sumum einkaskólum fá
kennarar launabætur í formi húsnæðis,
fæðis, afsláttar af skólagjöldum barna
sinna eða annarra sambærilegra bitlinga.
Það er mjög misjafnt eftir einkaskólum
hversu bitastæðir bitlingarnir eru.
Ef marka má tölur frá BNA er það
alls ekki einhlítt að laun í einkareknum
skólum (skammstafað framvegis ERS) séu
hærri en í RS. Í Colorado fylki skólaárið
2001-2002 eru laun kennara í ERS 30%
lægri að meðaltali en í RS og munurinn
hefur aukist frá 1997. Í Arizona árið
2005 voru hins vegar byrjunarlaun meðal
nýráðinna kennara í ERS að meðaltali 6%
hærri en laun nýráðinna kennara í RS.
Það sem ERS og ES eiga sammerkt er að
launabil milli kennara er mun meira en í
RS. Sem dæmi er launabil milli kennara í
RS um 8000 dollarar en í ERS um 20.000
dollarar bæði í Colorado og Arizona. Í
flestum einkareknum skólum eru ráð-
ningarsamningar gerðir á ársgrunni sem
þýðir að starfsöryggi er mun minna en
í RS. Í ERS í Colorado hafa 12% kennara
fastráðningu. Þeir sem sækja aðallega
heimildir sínar til stofnana Milton Fried-
mans og Adam Smiths fá ekki svona
upplýsingar í hendur.
En skoðum þetta aðeins í kynja-
fræðilegu samhengi. Rökin fyrir meira
launabili eru gjarnan þau að bestu
kennararnir fái hærri laun. Oftar en
ekki eru það þó karlmenn sem njóta
tekjubilsins, þ.e. markaðshugsunin gerir
ráð fyrir að erfiðara sé að fá karlmenn
til að vinna uppeldisstörf og því þurfi að
greiða þeim betri laun. Nýlegt dæmi um
þetta er úr einkaskóla í New Jersey. Þar
var ungur karlkyns viðskiptafræðingur
ráðinn sem hafði ekki kennsluréttindi
en var svo mikilvæg fyrirmynd strákanna
í skólanum að mati skólastjórans að
hann sá ríka ástæðu til þess að yfirborga
hann umfram reynda og hæfa kennara í
skólanum. Samkvæmt launatölum fyrir
kennara í BNA frá skólaárinu 2004-2005
hafa konur 89% af heildarlaunum karla
í RS en 76% af heildarlaunum karla í ES.
Eins hefur það sýnt sig að ERS og ES hafa
að meðaltali lægra hlutfall af kennurum
sem hafa sérmenntun í kennslufræðum.
Konur virðast bera virðingu fyrir menntun
á sviði umönnunar, samskipta og kennslu
og sækja sér mun frekar slíka menntun en
karlar. Það er því ekki endilega skilgreint
á faglegum forsendum hvað er að vera
„góður kennari“ eða „að ná árangri í
starfi“ heldur á forsendum markaðarins.
Það er alla jafna svo að eftir því sem
hlutfall karla hækkar innan starfsgreinar
þeim mun meiri virðing og hærri laun.
Mun fleiri karlar starfa að jafnaði í
einkageiranum en þeir eru engu að
síður hlutfallslega færri í einkaskólum
Vinnukonur frelsisins
• ES: Í BNA er um 21% af grunn-
skólum einkaskólar (private
schools).
• ERS: Einkareknum almennings-
skólum (charter schools) hefur
svo fjölgað gífurlega á síðustu
fimmtán árum.
• RS: Þeir fá jafn mikið af opinberu
fé og ríkisreknir almenningsskólar
(public schools) en öll hugsun
skólastarfsins byggist á
hugmyndafræði hins frjálsa
markaðar.
Berglind Rós Magnúsdóttir
Laun kennara í einkaskólum eru
að meðaltali um 2/3 af launum
kennara í ríkisreknum skólum
Lj
ó
sm
y
n
d
f
rá
h
ö
fu
n
d
i