Skólavarðan - 01.10.2007, Blaðsíða 21

MÁLÞING KHÍ: INGÓLFUR ÁSGEIR JÓHANNESSON
21
SKÓLAVARÐAN 7.TBL. 7. ÁRG. 2007
...umhyggja í núinu
Já, ég ætla að halda því að fram að það
sé umhyggja í núinu sem skiptir hvað
mestu máli í starfi kennara. Á dögum
skilvirkni- og árangursorðræðu og áherslu
á stjórnunarskipulag og fjárhagslegan
rekstur skóla er umhyggja sjálfsagt ekki
efst á forgangslistum þeirra er skólapólitík
ráða þannig við kennarar verðum e.t.v.
feimin við að halda henni á lofti sem
kjarnaþætti í starfinu. En við ættum ekki
að vera það.
Ég ætla nú samt að klykkja út með því
að réttlæta umhyggju ekki bara út frá
sjálfgildi hennar heldur líka því hvernig
hún tengist kröfum um árangur til
skóla. Ein tegund árangurs felst í því að
nemendur ljúki skólanámi sínu með sóma.
Þetta á ekki síst við um framhalds- og
háskóla þar sem víða er talsvert brottfall
úr námi. Til þess arna þarf að fylgjast
vel með nemendum og þeim vanda sem
þeir lenda í og finna leiðir til að styðja
þá. Það verður tæpast gert nema með
umhyggju að leiðarljósi, líka þegar rýnt er
í brottfallstölur og hvort þar megi finna
einhver mynstur. Losum okkur þá líka við
þá hugmynd að sá sem pælir í tölum sé
ekki einmitt umhyggjusamur.
...Jane Roland Martin
Ég tel að umhyggja sé hluti af menningar-
arfinum. Í því sambandi langar mig að
reifa stuttlega hugmyndir bandaríska
heimspekingsins Jane Roland Martin
(1992, 1996) – hugmyndir sem ég hef
hrifist mjög af. Hún vill til dæmis útvíkka
heimilisfræðina þannig að hún taki yfir
fleiri svið en hún gerir og verði að heimilis-,
fjölskyldu- og samskiptafræðum.
Martin (1996) hefur rætt þann
vanda nútímaskóla við miðlun og við-
hald menningararfsins úr hve miklu
efni sé að moða og að skólatími sé
ekki óþrjótandi auðlind. Þekkt er í
menntaumbótafræðunum að hefðir ráða
miklu um námsefni og erfitt er að hrófla við
námsefni til að koma öðru efni að. Martin
vill að skilgreining menningararfsins sé
víkkuð þannig að umhyggja, áhugi og
tengsl tilheyri menningararfinum. Ég nota
orðin umhyggju, áhuga og tengsl sem
tilraun til að þýða orðin care, concern
og connection, þ.e. c-in þrjú, en hér
vísar Martin til r-anna þriggja, reading,
writing and arithmetic, þ.e. lestur, skrift
og reikningur. Martin telur að umhyggja,
áhugi og tengsl tilheyri menningararfinum
ekki síður en sú menning sem varðveitt er í
bókum og á söfnum og öðrum stofnunum
svokallaðrar hámenningar.
Martin bendir á að fjölskylda og heimili
hafi lengi séð að mestu leyti um miðlun
og þróun umhyggju, áhuga og tengsla
enda urðu almenningsskólar tæpast að
veruleika fyrr en á 20. öld. Þetta skiptir
meira og meira máli eftir því sem börn
og unglingar eru fleiri ár, lengri tíma
ársins og fleiri klukkustundir á hverjum
degi í skóla. Það merkir að skólar bæði
hafa meiri tíma og betri möguleika til að
sinna þessu viðfangsefni. Þeir beinlínis
verða að taka að sér miðlun á stærri hluta
menningararfsins en þeir áður sinntu,
þar með talin c-in þrjú: care, concern,
connection; umhyggja, áhugi og tengsl
...kennsla eða meðferð?
Ef litið er á umhyggju af hinum móðurlega
toga sem kjarnaþátt skólastarfsins felur
það e.t.v. í sér einhverjar breytingar, þótt
ég sé í sjálfu sér ekki viss um hversu miklar
þær yrðu. Kannski mest áherslubreytingar
fremur en eitthvað alveg nýtt.
Fyrsti punkturinn sem ég nefni er
sá að ég held að við kennarar eigum
að kafa dýpra í hvernig börnum og
unglingum líður, jafnvel þeim fullorðnu
einstaklingum sem sækja í háskólanám
eða í endurmenntun. Sumir hafa áhyggjur
af því að þá sé verið að fara inn á svið
sálfræðinga eða félagsráðgjafa. Ég virði
þær áhyggjur, ekki út af atvinnuréttindum
þeirra stétta (sem ég þó virði), heldur því
Já, ég ætla að halda því að fram að það sé umhyggja í núinu sem
skiptir hvað mestu máli í starfi kennara. Á dögum skilvirkni-
og árangursorðræðu og áherslu á stjórnunarskipulag og
fjárhagslegan rekstur skóla er umhyggja sjálfsagt ekki efst
á forgangslistum þeirra er skólapólítík ráða þannig við
kennarar verðum e.t.v. feimin við að halda henni á lofti sem
kjarnaþætti í starfinu. En við ættum ekki að vera það.