Skólavarðan - 01.10.2007, Blaðsíða 29

SMIÐSHÖGG
SKÓLAVARÐAN 7.TBL. 7. ÁRG. 2007
Í tilefni af ADHD dögum, sem ég stóð
fyrir í Reykjanesbæ dagana 26. og 27.
október 2007, langar mig að skrifa
nokkrar línur um ADHD markþjálfun
(coaching) og málefni ADHD einstak-
linga. Ég skráði mig í fjarnám í ADDCA
(ADD Coaching Academy) fyrir einu
og hálfu ári. Skólinn er í New York og
fer námið fram í gegnum síma en öll
hóp- og verkefnavinna í gegnum netið
(www.addca.com). Ég hlaut styrk frá
Velferðarsjóði barna fyrir tilstilli ADHD
samtakanna, án þeirrar hjálpar hefði
ég líkast til ekki komist í gegnum þetta
nám og vil ég nota tækifærið og þakka
þeim kærlega fyrir veittan stuðning.
Ég útskrifaðist úr Fósturskólanum árið
1995 og hef unnið sem leikskólakennari
síðan. Mér hefur alltaf fundist það mjög
gefandi og skemmtilegt starf. Ég hef alið
börnin mín upp ein og er því sjálfstætt
foreldri. Eftir að við börnin mín vorum
greind með ADHD voru úrræðin fyrir
fullorðna nánast engin önnur en þau að fá
lyf og reyna að fræðast um ADHD. Lesefni
um ADHD hjá fullorðnum var af skornum
skammti, það sem var til á íslensku fyrir
þremur árum var nánast eingöngu um
ADHD einkenni barna og hvernig mætti
nota hegðunarmótandi/bætandi aðferðir
til að ná stjórn á einkennum hjá þeim.
Úrræðin fyrir börnin voru miðuð við þarfir
grunnskólans, þ.e. að verkefnaskil væru í
lagi, mætingar og hegðun í samræmi við
reglur skólanna og að nemendur með
ADHD færu sömu námsleiðir og aðrir
nemendur í skólanum. Kennsluaðferðir
kennaranna voru ekki til umræðu. Það
var vandkvæðum bundið að fara fram á
breytingar vegna þess að ég vissi ekki sjálf
fyrr en seinna hvað börnin mín þurftu.
Heimilislífið snerist fyrst og fremst um að
ná markmiðum skólans. Oft var ég úrvinda
og hætti að endingu að lifa félagslífi og
dró mig í hlé. Ég fann mig knúna til að leita
mér fræðslu sem gæfi mér jákvæða mynd
af sjálfri mér og börnunum mínum, það
hlyti að vera til eitthvað meira en námskeið
í hegðunarstjórnun og sjálfstyrkingu sem
tók bara á yfirborði vandans.
Sem betur fer hefur mikið vatn runnið
til sjávar í skólakerfinu síðan þá en við
eigum langt í land enn til að uppfylla og
mæta þörfum ADHD einstaklinga. Það
sem vegur þyngst er að þeir sem eru með
ADHD fræðist um einkenni sín en þau
eru einstaklingsbundin og staðbundin.
Það þýðir að engir tveir eintaklingar eru
með eins einkenni, þau koma fram við
mismunandi aðstæður og hafa mismikil
hindrandi áhrif á líf einstaklingsins.
Margir einstaklingar með ADHD eru með
mjög lélega sjálfsmynd og vantrúaðir á
eigið ágæti enda líka margir hverjir búnir
að heyra í mörg ár hversu ómögulegir þeir
séu. Oft hefur verið sagt við mig: „Ég er
bara að benda þér á ...“ og þá er ekki verið
að benda mér á styrkleika mína. Það hefur
sem sagt verið lögð ofuráhersla á vankanta,
vanhæfni og galla í fari mínu sem hefur
greypt sig í sálina og verður seint afmáð.
Það var ekki fyrr en ég hóf þetta nám að
ég gerði mér grein fyrir hversu mikilvægt
er að hamra stöðugt á því góða í fari
manns. Það vex sem við veitum athygli
en hitt veslast upp. Það segir sig því sjálft
að við eigum að ýta því frá okkur sem er
neikvætt í fari einstaklings, sama hver hann
er og hvort hann er með ADHD eða ekki,
en hlúa að og styrkja það jákvæða. Þegar
athyglin bregst hjá ADHD einstaklingum,
hvað eftir annað, þá stendur einungis
neikvæð upplifun eftir en sá sem ætlaði
að hjálpa með því að segja: „Ég er bara að
benda þér á ...” nær ekki markmiði sínu.
Þess í stað brotnar sjálfsmyndin meira,
athyglisbresturinn hreiðrar enn betur um
sig og styrkleikarnir skríða enn dýpra inn
í skuggana.
Við ADHD fólk erum með viðkvæm
skynfæri sem gefa heilanum mjög ýktar
upplýsingar. Við þolum misvel lýsingu,
hljóð og áreiti, til dæmis geta hátíðnihljóð
og sterk ljós haft gríðarlega truflandi áhrif.
Umhverfi með miklu áreiti sem getur haft
hamlandi áhrif á einn virkar skapandi og
hvetjandi fyrir annan. Tónlist dregur úr
umhverfishljóðum og er ein besta hjálp
í námi fyrir einstakling sem á erfitt með
að einbeita sér. Mp3 spilarar og ipodar
eru eitur í beinum sumra kennara en þeir
vita ekki hve mikil hjálp er að því að geta
útilokað hljóð sem trufla einbeitinguna.
Fyrir suma ADHD einstaklinga er það líkt
og fyrir sjóndapran einstakling að fá að
nota gleraugu. Aðrir þurfa hreyfingu
og það er ein stærsta hindrun sem
ADHD einstaklingur verður fyrir ef hann
þarf að sitja alveg kyrr. Heilinn lokar
á upplýsingastreymið og lærir þar af
leiðandi ekki neitt á meðan. Ein af mörgum
hindrunum í lífi ADHD einstaklings er að
hann getur ekki haldið athygli ef hann
hefur ekki áhuga á viðfangsefninu. Þetta
er nokkuð sem ADHD einstaklingur ræður
ekki við, annars væri hann líkast til ekki
með ADHD. Það getur kostað hann námið
því hegðunarbrestir koma oftast fram á
barnsaldri og tilraunir til að ná stjórn á
hegðun með því að refsa eða umbuna
mistakast vegna þess að áhugasvið og þarfir
einstaklingsins eru ekki höfð að leiðarljósi
í náminu. Álagið getur aukið einkennin
sem svo valda auknum erfiðleikum við að
fylgja eftir hegðunarreglum stofnana.
Mikið vatn hefur runnið
til sjávar en við eigum
enn langt í land
Í fjölskyldu leikskólakennarans og ADHD markþjálfarans
Kristjönu B. Svansdóttur eru allir með ADHD, hún sjálf og
börnin hennar.
Það var vandkvæðum bundið að fara fram á breytingar
vegna þess að ég vissi ekki sjálf fyrr en seinna hvað
börnin mín þurftu. Heimilislífið snerist fyrst og fremst
um að ná markmiðum skólans. Oft var ég úrvinda og
hætti að endingu að lifa félagslífi og dró mig í hlé.
Kristjana B. Svansdóttir