Skólavarðan - 01.08.2003, Qupperneq 13

SAMRÆMD PRÓF
Samræmd próf eru mjög til umræðu um þessar mundir og þá
ekki síst í framhaldsskólum, en fyrstu samræmdu stúdentsprófin
verða þreytt á vordögum 2004. Margir líta til grunnskólans sem
hefur langa reynslu af fyrirlögn slíkra prófa og getur því miðlað af
reynslu sinni. Umræðunni um samræmd stúdentspróf hefur þegar
verið gerð talsverð skil í Skólavörðunni en við látum ekki deigan
síga og höldum áfram að skoða samræmd próf og reynsluna
af þeim frá ýmsum sjónarhornum. Að þessu sinni er það Jóna
Benediktsdóttir, aðstoðarskólastjóri Grunnskólans á Ísafirði, sem
segir frá efasemdum sínum varðandi framkvæmd samræmds prófs
í náttúrufræði í grunnskóla.
Hvert stefnum við?
hugleiðingar að loknu samræmdu prófi í náttúrufræði
Nú í vor var í annað skipti haldið
samræmt próf í náttúrufræði á
vegum Námsmatsstofnunar. Í mörg
ár hef ég fylgst með nemendum
mínum læra fyrir stærðfræðipróf
og tvö síðustu ár einnig fyrir
náttúrufræðipróf. Í prófatörninnni í
vor vöknuðu með mér hugleiðingar
um hvort við hefðum í raun og veru
ætlað okkur í þann farveg sem við
erum í núna eftir að við tókum upp
samræmd próf í náttúrufræði og
samfélagsfræði eða hvort okkur hafi
borið einhvers staðar af leið.
Námsgreinarnar náttúrufræði og
samfélagsfræði hafa nokkra sérstöðu
meðal þeirra greina sem samræmd
próf eru þreytt í við lok grunnskóla. Í
stærðfræði byrja nemendur til dæmis
að læra margföldun í öðrum bekk og
dýpka síðan þekkingu sína á henni
jafnt og þétt þar til hún er orðin
þeim öflugt vinnutæki við lausnir
annarra verkefna. Það sama má segja
um þekkingu nemenda í íslensku og
í erlendum tungumálum. Nemendur
byrja með ákveðna grunnþekkingu,
til dæmis orðaforða, sem þeir síðan
dýpka og bæta við en eftir sem áður
eru þeir áfram að nota alla þá þætti
sem þeir eru búnir að læra.
Í náttúrufræði er þessu á nokkurn
annan veg farið. Náttúrufræðin er
byggð upp á nokkrum þáttum, þessir
þættir tengjast að vísu en þekking í
einum þeirra er ekki nauðsynlegur
grunnur fyrir þekkingu í öðrum. Það
er auðvitað gott að hafa nokkra
þekkingu á efnafræði þegar verið er
að læra erfðafræði eða um orku og
orkunotkun en ekki bráðnauðsynlegt.
Eins er með líffræðina, það er að
sjálfsögðu gott að hafa skilning á
kröftum og hreyfingu, eða starfsemi
frumulíffæra, en það er engan veginn
nauðsynleg undirstaða fyrir nám um
lífshætti spendýra. Það sem ég er að
reyna að segja er að náttúrufræðin er
byggð upp af nokkrum ólíkum þáttum
sem hafa ekki bein áhrif hver á annan
og tengjast ekki innbyrðis, eins og til
dæmis samlagning og frádráttur eða
margföldun og deiling. Það er auðvelt
að gleyma því sem maður lærir einu
sinni og þarf svo ekki að nota við
frekara nám á næstunni.
Þetta er sá raunveruleiki sem blasti
við mörgum nemendum sem stóðu
frammi fyrir því að ætla í samræmt
próf í náttúrufræði. Nemendur
þurftu að lesa allt námsefni sem
þeir höfðu verið með í 7.-10. bekk í
grunnskólanum. Mér reiknast til að
þetta séu nálægt eitt þúsund blaðsíður
af frekar þungu efni og mjög mikið af
ótengdum þekkingaratriðum. Þessar
þúsund blaðsíður ná þó ekki yfir
öll námsmarkmið sem tiltekin eru
í Aðalnámskrá og þurfa kennarar
að finna sjálfir til nauðsynlegt
viðbótarefni. Afar misjafnt er eftir
skólum hversu yfirgripsmikið þetta
viðbótarefni er.
Þetta vinnulag, að láta nemendur
lesa upp efni margra námsára, tíðkaðist
við landsprófið í gamla daga og við
stúdentspróf en er nú að mestu aflagt
eftir því sem ég best veit. En þetta
höfum við tekið upp í grunnskólanum
og ég spyr: Er vit í þessu?
Ég hef ekki þá yfirsýn að geta fjallað
um samfélagsfræðiprófið á sama hátt
en hef grun um að málum sé eins
háttað í þeirri námsgrein.
Getur verið að við höfum ekki verið
búin að sjá fyrir hvert sú leið sem við
völdum liggur áður en við örkuðum af
stað? Ég hef grun um að námsgreinin
náttúrufræði fari að líða fyrir þær
miklu námskröfur sem þar eru gerðar,
að nemendur forðist hana, þar sem
í náttúrufræðináminu felist allt of
mikil vinna og yfirlega yfir námsefni
ef árangurinn á að verða viðunandi.
Áhersla á vísindalega þekkingu má
ekki verða svo mikil að við gleymum
ánægjunni sem fólgin er í að þekkja
umhverfi sitt og njóta þess að vera
hluti af því.
Jóna Benediktsdóttir
Höfundur er aðstoðarskólastjóri við
Grunnskólann á Ísafirði.
Þetta er sá raunveruleiki
sem blasti við mörgum
nemendum sem stóðu
frammi fyrir því að
ætla í samræmt próf í
náttúrufræði. Nemendur
þurftu að lesa allt
námsefni sem þeir höfðu
verið með í 7. - 10. bekk
í grunnskólanum. Mér
reiknast til að þetta
séu nálægt eitt þúsund
blaðsíður af frekar
þungu efni og mjög
mikið af ótengdum
þekkingaratriðum.
13