Skólavarðan - 01.12.2011, Blaðsíða 25

25
Skólavarðan 3.tbl. 2011
til að framkvæma þetta þá voru það 86-92% sem töldu það ganga vel.“
Gerður segir að þegar hún hafi komið inn í kennslustofurnar, sem voru
41 að tölu, hafi nemendur yfirleitt setið við einstaklingsborð í röðum
eða í 66% af stofunum. „Líka var algengt að þeir sætu í u-uppröðun
en mjög sjaldgæft að um hópuppröðun væri að ræða. Það var aðeins í
þremur stofum af þessum 41 sem ég fór í.“
Starfsháttum skipt í sex flokka
Gerður flokkaði starfshættina bæði lóðrétt og lárétt, eins og hún kemst
að orði, fyrst í sex flokka;
• Hlustun, spurningar og svör, umræður
• Áhorf, spurningar og svör, umræður
• Einstaklingsverkefni, bókleg (munnleg, skrifleg)
• Einstaklingsverkefni, verkleg
• Hópverkefni, bókleg (munnleg, skrifleg)
• Hópverkefni, verkleg
Síðan flokkaði hún hvern þessara flokka „lárétt“ í þrjú þrep eftir því
hve nemendur voru virkir. Á þriðja þrepi voru nemendur virkastir en
mest kennarastýring á fyrsta þrepi.
Að hlusta eða horfa meirihluta tímans
„Niðurstöður voru í stuttu máli þær að í um 56% af tímanum sem ég
fylgdist með voru nemendur að hlusta eða horfa, eða þá að það voru
spurningar og svör. Í um þriðjungi tímans voru nemendur að vinna
einstaklingsverkefni, bókleg eða verkleg, en aðeins í um 10% tímans
voru þeir að vinna saman með einhverjum hætti. Þegar þetta er borið
saman við 10. bekk grunnskóla þá hafði tíminn sem fór í hlustun
lengst en styttri tíma varið í einstaklingsverkefni og helmingi styttri
tími fór í samvinnuverkefni en í grunnskóla. Hvað varðar þrepin
þrjú unnu nemendur á fyrsta þrepi í 67% tímans, mjög lítið á öðru
þrepi og á þriðja þrepi aðeins í um 11% tímans. En í 10. bekk höfðu
nemendur unnið á þriðja þrepi í 21% þess tíma sem ég fylgdist með.
Þannig að það dregur úr frumkvæði nemenda þegar þeir koma upp í
framhaldsskóla“, segir Gerður. Hún bætir við að í viðtölum við kennara
og í vettvangsathugunum hafi ekki komið fram dæmi um að nemendur
hefðu áhrif á hvaða efni væri til umfjöllunnar né kæmu að skipulagi
námsins eða gerðu einstaklingsáætlanir um nám sitt. „Nemendur báru
hins vegar margs konar ábyrgð, til dæmis á mætingum, og það var
breyting fyrir þá að koma inn í framhaldskóla þar sem hægt var að
falla í mætingu. Nemendur báru náttúrulega líka ábyrgð á því hvernig
þeir fylgdust með í tímum, á heimanámi og verkefnaskilum, þar sem
greinilega var ekki gefinn frestur.“ Gerður segist lítið hafa orðið vör
við að nemendur gætu valið sér viðfangsefni innan kennslustundar.
„Hins vegar var til dæmis val í ritun um hvað þeir gátu skrifað um og
nemendur fluttu líka sjálfir fyrirlestra um efni að eigin vali innan þess
ramma sem kennari setti. Þá gátu þeir valið lesefni af lista kennara, til
dæmis í tungumálum. Ég sá ekki að nemendur skipulegðu námið og
framvindu þess í skólanum en það gera þeir trúlega í heimanámi.“
Skólarnir mjög líkir
„Það sem kom mér á óvart var hvað skólarnir voru líkir og að það
dragi úr sjálfræði og ábyrgð á náminu þegar nemendur koma í
framhaldsskóla og að þeir urðu óvirkari þiggjendur en þeir höfðu
verið á síðasta ári í grunnskóla“, segir Gerður en bendir á að þetta
var fyrsta önnin í framhaldsskóla, sem hún skoðaði og kennarar í
framhaldsskóla„vita lítið um það sem er að gerast í grunnskólum og
eru jafnvel með ranghugmyndir þar um. Þeir fara mjög trúlega að
skipuleggja sig öðruvísi þegar þeir eru farnir að þekkja nemendur og
vita hvar þeir standa.“
Gerður segir að hún voni að þessar niðurstöður verði notaðar, þessi
ráðstefna hafi jú verið um hvernig nýta megi rannsóknir í skólastarfi
og þessar niðurstöður geti orðið grundvöllur að umræðum innan
skólanna. „Skólarnir gætu til dæmis rætt um hvernig þeir geta mætt
nemendum með ólíkan bakgrunn sem best í náminu, hvernig sjálfræði
nemenda og þar með lýðræðisleg vinnubrögð í náminu fái að blómstra,
hvernig megi stuðla að því að frumkvæði nemenda og hugmyndaauðgi
og sköpun fái að njóta sín og hvernig nemendur fái besta þjálfun í
samvinnu og samskiptum. Það væri mikilvægt að skoða hvernig þróa
megi skólana sem námssamfélög þar sem nemendur og kennarar eru
samstarfsmenn“.
Pressa á kennurunum
Gerður telur eðlilegt að skólarnir reyni að auka nám á þriðja þrepi, þar
sem námið, samkvæmt hennar skilgreiningu, mætti dreifast jafnar milli
þrepanna þriggja. „Það er greinilega ósamræmi milli orða og athafna
þar sem kennarar telja sig vera að gera ákveðna hluti en svo kemur
lítið af því fram vinnan í tímunum er skoðuð. Meirihluti hennar var á
fyrsta þrepi“. Tölvuvæðingin var heldur ekki komin inn í skólana þegar
hún fór í heimsóknirnar árið 2008. „Það var líka svo mikil keyrsla við
að komast yfir námsefnið og kennurum fannst þeir vera undir pressu
aðalnámskrár og kennslubóka. Þeim fannst þeir hafa lítinn tíma, eins
og kom fram í viðtölum, og fannst þeir þurfa sjálfir að fara yfir allt
námsefnið í staðinn fyrir að láta nemendur vinna meira sjálfstætt eins
og reyndar sumir litlu framhaldsskólarnir úti á landi eru farnir að gera
meira af,“ segir Gerður G. Óskarsdóttir.
Það er mikilvægt að skoða
hvernig þróa megi skólana sem
námssamfélög þar sem nemendur
og kennarar eru samstarfsmenn.
rannsókn