Tímarit Máls og menningar - 05.12.2002, Page 14

Áhugaverðar bækur
Jólabókaflóðið er skollið á og umræðan um bókmenntir í hámarki. Að
þessu sinni er því bent á nokkrar bækur sem kenna eiga fólki að lesa,
skrifa og hugsa.
How to Read and Why?
Hvernig á að lesa og hvers vegna? er bók sem
ætti að hitta í mark hjá þeim sem vilja að fólk
hafi lesið úrval heimsbókmenntanna áður en
það tekur til við skriftir. Bókin, sem skrifuð er af
einhverjum þekktasta bókmenntagagnrýnanda
samtímans, Harold
Bloom, inniheldur
ekki aðeins hug-
leiðingar um bók-
menntalestur og
-gagnrýni heldur
einnig lista yfir
merka höfunda á
hverju sviði skáld-
skaparins. Að mati
Blooms á bók-
menntagagnrýni
að byggjast á upp-
lifun lesandans
frekar en fræðileg-
um kenningum og
hann vill fyrst og fremst kenna fólki að njóta
góðra bókmennta. „Aðalreglan er að lestur er
einstaklingsvinna, reyndu aldrei að bæta ná-
ungann eða nágrenni þitt með því sem þú lest,
hugsaðu eingöngu um að bæta sjálfan þig,“
segir hann og minnir um leið á orð Virginiu
Woolf sem velti bókmenntalestri fyrir sér í rit-
gerðinni „How Should One Read a Book?“ – „Í
raun er eina ráðið sem hægt er að gefa annarri
manneskju varðandi lestur að þiggja engar ráð-
leggingar,“ skrifaði hún. Hvort sem menn vilja
ráðleggingar eða ekki er rétt að birta einn af
listum Blooms. Þeir smásagnahöfundar sem
hann mælir með eru eftirtaldir: Ivan Turgenev,
Anton Tsjekov, Guy de Maupassant, Ernest
Hemingway, Flannery O’Connor, Vladimir
Nabokov, Jorge Luis Borges, Tommaso Land-
olfi og Italo Calvino.
Fourth Estate, London 2001
Itenary – An Intellectual Journey
„Fullkomið jafnvægi listar og gagnrýni,“ var
sagt um þetta síðasta verk mexíkóska rithöf-
undarins og hugsuðarins Octavio Paz. Verkið er
allt í senn sjálfsævisaga, fortíðargreining, sam-
tíðarrýni, minningar og vangaveltur. Upphaf-
lega byggðist það á tveimur ritgerðum; í þeirri
fyrri gerði Paz grein fyrir þróun pólitískra hug-
mynda sinna en í
hinni síðari fjallaði
hann um tengslin
við föðurland sitt,
sögu þess og sam-
tíð. Ferðarvísunin í
titli bókarinnar á
vel við því Paz lýsir
mótun hugmynda
sinna sem ferða-
lagi, „. . . tíminn líð-
ur og það er ekki
hægt að snúa við
en samt er enginn
sérstakur áfanga-
staður,“ skrifar
hann. Jafnframt dregur hann í efa skilgreining-
ar og viðmið sem menn hafa búið til og stillir
saman hlutum sem í sumum tilfellum virðast
eiga fátt sameiginlegt. Hver eru til dæmis
mörkin milli fortíðar og nútíðar, Mexíkó og um-
heimsins, ástar og stjórnmála? spyr hann í inn-
gangsorðum bókarinnar. Bókin sýnir að fortíðin
var í huga Paz óaðskiljanlegur hluti samtímans.
Í huga hans var tíminn hvorki línulegur né hring-
laga heldur eins konar spírall sem vatt sífellt
saman fortíð og nútíð. Þess vegna skrifar hann
jafnhendis um 70 ára gamla atburði og
nýorðna.
Octavio Paz sendi frá sér 18 bækur og hlaut
Nóbelsverðlaunin í bókmenntum 1990. Hann
lést árið 1998, 84 ára að aldri.
Stranger Shores – Essays 1986–1999
The Poison Principle
A Memoir of Family Secrets and
Literary Poisoning
Bókin um eiturlögmálin er sérkennileg blanda, í
senn minningabók,
glæpasaga og
fræðslurit; saga um
eitrað fjölskyldulíf og
eitur í bókmenntum.
Höfundurinn, Gail
Bell, er menntuð í
efnafræði og uppeld-
isfræði og hefur
sent frá sér fjölda
smásagna í
heimalandi sínu,
Ástralíu. Áhugi
hennar á eitri
kviknaði þegar
hún komst að því
að afi hennar, sem var þekktur læknir, hefði
verið sakaður um að eitra fyrir tveimur son-
um sínum. Í bókinni rannsakar Bell þetta
fjölskylduleyndarmál eins og leynilögreglu-
maður og veltir um leið fyrir sér sögu eitur-
efna, bæði í raunveruleika og skáldskap.
Þessa bók verða allir glæpasagnahöfundar
að lesa vilji þeir feta í fótspor gömlu meist-
aranna. Hér er allt sem nauðsynlegt er að vita
um áhrif, útlit og virkni eiturs og hvernig því hef-
ur verið beitt í bókmenntum. Mörg þeirra eitur-
efna sem Bell fjallar um hafa verið notuð öldum
saman og í ýmsum tilgangi. Eitt þekktasta
morðvopn glæpasagnanna, arsenik, notuðu
Rómverjar til dæmis til að hreinsa sár og konur
á 19. öld böðuðu sig upp úr arsenikblöndu til að
lýsa húð sína. Það hafa þó vafalaust verið afar
veikar blöndur því hnífsoddur af hreinu arseniki
nægir til að ganga frá fullorðinni manneskju, af
bókinni að dæma. Arsenik hefur verið í sérstöku
uppáhaldi í bókmenntaheiminum, eins og Bell
kemst að orði, en eins og hún bendir á eru flest-
ir arsenikeiturbyrlararnir konur sem hafa kokkað
það ofan í karlana sína.
MacMillan 2001
14 Áhugaverdar bækur 5.12.2002 16:51 Page 14