Tímarit Máls og menningar - 05.12.2002, Qupperneq 34

arþjóð orðnir, að kristniboð sé þar óþarft.
Svo er blindnin mikil!31
Ólafur neitar að fallast á nokkurs konar afstæð-
ishyggju; kristnin er hin eina rétta stefna og á
alls staðar jafn vel við. Kristnar þjóðir eru sjálf-
krafa æðri heiðnum og tómt mál að tala um
tvenns konar jafnréttháa menningu.
Þó að þessi sýn útiloki jöfnuð kristinnar og
kínverskrar menningar reynir Ólafur stundum
að vera sanngjarn gagnvart kínversku þjóðinni
en þá fyrst verður vestræn og kristin sýn hans
yfirþyrmandi. Hann ræðir Kínverja í föðurlegum
umburðarlyndistón; þeir minna í orðræðu hans
á börn sem hinn kristni trúboði elskar en þarf
þó að fræða um hin réttu kristnu og vestrænu
viðhorf:
Þeir fara með einfalt mál, eins og töluðu þeir
til barna. Það er sitthvað að tala til heiðingja
eða til fólks, sem er alið upp í kristnu landi.32
Það er erfitt verk, að kenna kínverskum kon-
um. Ekki svo að skilja, að þær séu treggáfað-
ar, því að það eru þær sjaldnast. En þær hafa
flestallar, þar sem við erum að minnsta kosti
(í Honan héraði), farið gjörsamlega á mis við
allt bóknám og alla skólamenntun . . . 33
Líknarstarf er óþekkt, að heita má, með
heiðnum þjóðum, nema það, sem þar er
unnið á vegum kristinnar kirkju.34
Nú skal það ekki sagt Kínverjum til lasts, að
þeir séu harðbrjósta eða miklu ver innrættir
en aðrir menn. En þeir hafa frá blautu barns-
beini horft upp á eymd og volæði í öllum
myndum og orðið þessvegna tilfinningasljó-
ir.35
Fyrir Ólafi eru Kínverjar ótvírætt „hinir“. Þeir
eru þó ekki fyrst og fremst „hinir“ sem Austur-
landabúar heldur tilheyra þeir mun stærri hópi
„hinna“ sem eru heiðingjar almennt um allan
heim. Í huga Ólafs eru Kínverjar heiðingjar sem
þar af leiðandi hafa rangt fyrir sér en eiga
möguleika á að kristnast og læra af Vestur-
landabúum. Um leið er hann ófeiminn við að
benda á slæm áhrif kínversks umhverfis og
samfélags á einstaklinginn. Ólafur er fastur í
tvíhyggju kristindómsins og þar er ekkert rúm
fyrir aðra menningu en kristni. Allt annað er frá-
vik frá hinu rétta.
Ólafur mótast nokkuð af óríentalismanum þó
að viðhorf hans séu raunar mun eldri; fyrir hon-
um eru andstæðurnar gott og illt, kristið og
heiðið. Á hinn bóginn er því ekki að leyna að
kristni er trú (og menning) Vesturlanda. Athygl-
isvert er að það er ekki einungis saga Ólafs
sem boðar kristni; Ólafur les sjálft lífshlaup sitt
inn í biblíulegt samhengi með því að líkja
ástandinu við Rómaveldi rétt fyrir kristnitöku og
setur sjálfan sig ásamt öðrum trúboðum í hlut-
verk píslarvottarins sem bugast aldrei þrátt fyr-
ir ofsóknir.
Í lýsingu Ólafs má sjá fordóma gagnvart Kín-
verjum sem styðjast við fyrirfram gefnar hug-
myndir Vesturlandabúa um Austrið og hug-
myndir kristinna manna um heiðingja. Þeir birt-
ast bæði í föðurlegum umburðarlyndistón eða
þá hneykslan yfir þeim sem vilja meta menn-
ingu Kínverja út frá öðru en hinum rétta kristna
staðli.
Brosmildasta þjóð í heimi
Seint á þriðja áratugnum fóru sósíalistar á Vest-
urlöndum að setja Kína í samhengi við heims-
byltingu sósíalismans. Ofsóknir Sjang Kaj Sjeks
gegn kínverskum kommúnistum og ótrúleg
ganga kínverskra kommúnista undir forystu
Maós upp í óbyggðir til að flýja ofsóknirnar
vöktu áhuga vinstrimanna um heim allan.36
Hins vegar er þessi áhugi oft mjög vestrænn
og bundinn sjónarhorni Vesturlanda. Í kunnri
bók André Maulraux, La condition humaine,
eða Hlutskipti manns eins og hún nefndist í
þýðingu Thors Vilhjálmssonar, er baksviðið
ofsóknarherferð Sjang Kaj Sjeks gegn komm-
birtist í trúboði) í Kína og magnleysi kínverskra
stjórnvalda til að gera nokkuð fyrir eigin
þegna.26 Hann lítur á þetta sem trúarlegar of-
sóknir rétt eins og ofsóknir gegn kristnum
mönnum í Rómarveldi:
Í fyrra skiptið, en það var aldamóta-árið
1900, gekkst ríkisstjórnin í Peking fyrir því,
að hrundið var af stað blóðugum ofsóknum,
sem höfðu það að takmarki að gera alla út-
lenda menn ræka úr landinu, eða drepa að
öðrum kosti, og því næst uppræta kristnu
trúarbrögðin með öllu. Yfir 30 þúsundir krist-
inna manna (katólskra og evangelískra), létu
lífið fyrir trú sína.27
Ólafur líkir ástandinu í Kína reyndar beinlínis
við Rómaveldi þegar hann segir að hraðfara
hnignun fornra trúarbragða Kínverja minni á
hnignun trúarbragða Rómverja rétt fyrir kristni-
töku.28 Eins er þegar Ólafur ræðir borgarastríð-
ið í Kína á árunum í kringum 1930; hann virðist
líta á þau átök sem eins konar náttúruhamfarir
en reynir ekki að leita samfélagslegra skýr-
inga:
Nú var kínverska stjórnin vel á veg komin
með margvíslegar umbætur þegar stríðið
skall á og stöðvaði allar góðar og gagnlegar
framfarir.29
Það sem hann á við er að kínverska stjórnin,
með stuðningi borgarastéttarinnar, reyndi að
útrýma kommúnistum sem hröktust í útlegð í
göngunni miklu.30 En þetta samhengi ræðir
Ólafur ekki.
Ólafur er bundinn af vestrænum og kristnum
sjónarmiðum. Hann efast aldrei um réttmæti
þess að boða Kínverjum kristni, með góðu eða
illu. Eins telur hann fráleitt að Kínverjar séu svo
forn menningarþjóð að óþarfi sé að boða þeim
kristni. Þar sem menning þeirra sé heiðin geti
hún ekki verið af hinu góða. Hann fer mikinn
þegar hann ræðir þá sem vilja virða menningu
Kínverja:
Sömu raddir tala svo jafnframt um það með
mikilli vandlætingu, að óþarfi sé og jafnvel
hrein og bein ósvífni að vera að boða Kínverj-
um kristna trú, það sé blátt áfram móðgun
við elztu menningarþjóð heimsins. Mér er
það kunnugt að víða hefir verið erfitt að vekja
áhuga fyrir kristniboðinu í Japan. Því er sífellt
borið við, að Japanar séu svo mikil menning-
32 Kína Katrín Jakobs 6.12.2002 14:37 Page 34