Félagsbréf - 01.03.1963, Síða 69

sókna og nýrri þekkingu okkar um
sálarlíf mannsins. Þess vegna er það
annaðhvort, að hann afneitar fyrir
sjálfum sér þýðingu þessarar nýju
þekkingar, eða hann sér sér færi að
ala á landlægri hjátrú Islendinga.
í flestum siðmenntuðum löndum er
andatrú á hröðu undanhaldi, eftir því
sem sálvísindin bæta við þekkingu okk-
ar á eðli okkar sjálfra. Bók Schjelder-
ups segir skilmerkilega frá, hvar þekking
okkar stendur í dag, og óhugsandi er,
að á þeirri þekkingu gæti byggzt anda-
trú, sem á nokkuð skylt við þá sem
boðuð er í bókum Jónasar Þorbergs-
sonar og sr. Sveins Víkings.
Og þá komum við loks að þeirri
spurningu, sem margir spyrja nú.
Hvers vegna er spiritisminn svo út-
breiddur á Islandi, útbreiddari en í
flestum löndum heims? Schjelderup
nefnir þrjú lönd, þar sem spiritisminn
er útbreiddastur: Island, Puerto Rico
og Brasilíu. Tvö hin síðarnefndu hafa
allt fram á síðustu ár verið talin með
vanþróaðri löndum, hvað menntun og
menningu snertir. Er ástæðan mennt-
unarskortur eða menningarleysi? Veld-
ur einangrun íslendinga um aldir ein-
hverju um? Kannski er einhvern sann-
leikskjarna að finna í öllu þessu.
En ég tel vandann standa dýpri rótum.
Skammt er liðið síðan trú á drauga
og huldufólk var almenn og sjálfsögð
hér á landi. Börnin voru frædd um
þessar verur eins og önnur fyrirbæri
í ríki náttúrunnar, og þau lærðu að
líta á þær sem sjálfsagðan og óhjá-
kvæmilegan þátt í tilverunni. Svo
skammt er liðið frá öld hjátrúarinnar,
að þorri þess fólks, sem nú er á miðj-
um aldri, var alið á draugatrú jafn-
liliða kristinni kenningu. Oft reynist
erfitt að kasta barnatrúnni. Hún er
manninum gefin meðan hann er enn
tilfinningavera, en ekki skynsemisvera.
Hún festir rætur í djúpum sálarlífsins.
þangað sem skynsemi fullorðinsáranna
nær ekki að brjótast. Þess vegna verð-
ur hjátrúin tilfinningamál hjá þessu
fólki. Það forðast að beita rökum í
umræðum um þessi mál. Það ldiðrar sér
við árekstrum í persónuleika sínum á
milli tilfinninga og skynsemi. Oftast
getur það þó hlustað á og fallizt á rök
skynseminnar „svo langt sem þau ná“,
en þessi tilfinningalega sannfæring, sem
öll trú byggist á, veldur því, að smugu
er haldið opinni. Rökhyggjan og vís-
indin, sem í öllum venjulegum málum
eru meðtekin skilyrðislaust, eru hér
gagnrýnd. Gagnrýni er vissulega lofs-
verð, sé hún á rökum reist, en gagn-
rýni spiritista á ófullnægjandi skýring-
um vísindanna byggist ekki á því, að
þeir hafi aðrar rökvísari skýringar á
reiðum höndum, heldur hinu, að þeir
halda dauðahaldi í sína tilfinningalegu
sannfæringu, þá trú, er þeir fengu með
móðurmjólkinni.
Island er ekki lengur einangrað.
Þær þjóðfélagsbreytingar, sem átt hafa
sér stað undanfarna áratugi, liafa í för
með sér nýjan hugsunarhátt og víðari
viðhorf. Ekki er ólíklegt, að hin nýja
kynslóð losi sig undan oki fordóma
og hjátrúar. Kannski eru þær öldur,
sem hafa risið undanfarið i ritdeilum
og umræðum, einmitt fjörbrot drauga-
trúar á Islandi.
FÉLAGSBRÉF 33