Fréttablaðið - 25.11.2016, Blaðsíða 42

Nú þegar skammdegi sígur að og kólna tekur í veðri gerum við Norðurlanda­
búar nokkuð sem okkur lætur vel:
við höfum það notalegt. Við setjumst
að rjúkandi drykkjum og heitum
máltíðum með fjölskyldu og vinum.
Við kveikjum á kertum og sköpum
notalegt andrúmsloft sem er svo sér­
stakt að fjallað er um það í erlendum
fjölmiðlum og það notað sem þema
í auglýsingum frá stóru, norrænu
fyrirtæki þar sem skammdegið er
boðið velkomið, því þá er kominn
tími til að hafa það notalegt.
Margar af þeim samræðum sem nú
fara fram við matarborð norrænna
heimila hljóta að fjalla um þá þróun
sem á sér stað í heiminum. Í ljósi
ástandsins í stjórnmálum nær og
fjær velta margir fyrir sér hvers konar
heimur þetta sé sem við – og ekki síst
afkomendur okkar – eigum að byggja
í framtíðinni. Hvert stefnum við,
íbúar þessarar jarðarkringlu? Hvað
merkir þróunin í heiminum fyrir
okkur á Norðurlöndum?
Hvað hið norræna samstarf snert­
ir, þá deilum við Norðurlandabúar
ekki aðeins sögu og landfræðilegri
legu heldur einnig ýmsum sam­
eiginlegum grundvallargildum.
Við stöndum vörð um lýðræðið í
samfélögum okkar, sem einkenn­
ast af trausti – bæði í samfélaginu
almennt og í garð stjórnmálaleið­
toga. Velferðarkerfi okkar veita jafnt
aðgengi að heilbrigðisþjónustu,
menntun og félagslegu öryggisneti.
Þau tryggja jöfnuð á heimsmæli­
kvarða í samfélögum þar sem stefnt
er að því að „fáir eigi of mikið og enn
færri of lítið“, eins og Grundtvig
orðaði það. Við stefnum að því að
tryggja sjálfbær samfélög þar sem
hagsmunir komandi kynslóða eru
hafðir til hliðsjónar við stjórnun
náttúruauðlinda. Við virðum líka
fjölbreytileika mannlífsins og viður­
kennum jafnt manngildi allra, en
þess sér meðal annars stað í mark­
vissum aðgerðum til að tryggja jafn­
rétti kynjanna.
Í ljósi nýjustu þróunar á grann­
svæðum okkar og annars staðar í
heiminum getur virst tilefni til að
velta því fyrir sér hvort unnt verði að
viðhalda þessum gildum – trausti, víð­
sýni, jafnrétti, jöfnuði og sjálfbærni –
eða hvort eitthvað beinskeyttara þurfi
að koma í þeirra stað.
Geta Norðurlöndin spjarað sig
í hinum stóra heimi með lífssýn,
byggða á gildum, sem stundum
kunna að virðast dálítið barnaleg?
Opin samfélög heillandi
Frá mínu m bæjardyrum séð er
svarið tvímælalaust JÁ. Norrænu
löndin skipa iðulega efstu sæti í
alþjóðlegum samanburði – þykja
til að mynda bestu löndin til að eiga
viðskipti í[1], lönd þar sem sam­
keppnisstaða[2] og nýsköpun[3] eru
á heimsmælikvarða, og þykja jafn­
vel hamingjuríkustu lönd í heimi[4],
en allt kemur þetta til af því að gildi
okkar skapa verðmæti.
Það að traust skuli ríkja – einnig
í garð stjórnmálamanna – er líka
áhrifaríkt í þeim skilningi að við­
hafa þarf minni eftirlitsráðstafanir
í samfélaginu en ella. Traustið eykur
samheldni innan samfélagsins.
Það leggur grunninn að hagvexti
og efnahagslegri framleiðni. Opin
samfélög, þar sem traust ríkir og
lítið er um spillingu, eru heillandi
fjárfestingamarkaðir fyrir alþjóðleg
fyrirtæki.
Um leið mynda vinnumarkaðs­
líkön okkar og hið félagslega
öryggis net góðan grundvöll fyrir
hugvit og nýsköpun. Á Norðurlönd­
um er unnt að taka áhættu – skipta
um starfsvettvang eða stofna fyrir­
tæki – án þess að leggja allt í sölurn­
ar. Og hinn efnahagslegi jöfnuður,
sem á undir högg að sækja nú um
stundir en einkennir þó lönd okkar
enn sem fyrr, á þátt í því að skapa
öruggara samfélag auk þess að stuðla
að því góða heilsufari og miklu lífs­
líkum sem tíðkast á Norðurlöndum.
Áherslu okkar á sjálfbærni fylgja
auk þess miklir viðskiptamöguleik­
ar fyrir norræn fyrirtæki, sem hafa
gripið tækifærin til að selja grænar
lausnir. Það er engin tilviljun að sex
af tuttugu sjálfbærustu fyrirtækjum
heims eru staðsett á Norðurlöndum.
[5]
Eins og forsætisráðherra Svíþjóð­
ar, Stefan Löfven, hefur margsinnis
sagt: Við eigum að beita okkur fyrir
aukinni sjálfbærni og gegn fátækt,
vegna þess að það er siðferðislega
rétt og efnahagslega skynsamlegt.
Í heimi sem virðist æ ótryggari
eigum við því að halda fast í nor­
rænu gildin – traust, víðsýni, jafn­
rétti, jöfnuð og sjálfbærni. Þannig
tryggjum við að sú jákvæða þróun,
sem norrænir borgarar hafa notið
góðs af árum saman, haldi áfram.
Og þannig verðum við áfram fremst
í flokki á alþjóðavettvangi og eigum
þátt í að tryggja jákvæða þróun hér
eftir sem hingað til, bæði á grann­
svæðum okkar og á heimsvísu. Eins
og Gandhi komst að orði: ef við
viljum sjá breytingar í heiminum
verðum við að byrja á okkur sjálfum.
Þetta finnst mér við eiga að leggja
áherslu á í spjalli okkar við matar­
borðið nú í skammdeginu.
Heimildir:
[1] World Bank “Ease of Doing
Business”-index 2016
[2] World Economic Forum Global
Competitiveness Index 2015-16
[3] Global Innovation Index 2016
[4] World Happiness Report 2016
[5] Global 100 index 2016
Norræn gildi skapa verðmæti
Dagfinn
Høybråten
framkvæmda-
stjóri Norrænu
ráðherranefnd-
arinnar 
Nú er Blóðskimun til bjargar, þjóðarátak gegn mergæxlum hafið. Viðtökurnar hafa verið
ótrúlega góðar og erum við þakklát
fyrir það.
Framfarir í læknisfræði byggjast á
samstarfi vísindamanna og almenn­
ings. Ástæða þess að nú er skimað
fyrir brjóstakrabbameini og legháls­
krabbameini er sú að stórar rann­
sóknir hafa sýnt fram á að ávinn­
ingur sé af því að greina sjúkdóminn
snemma. Blóðskimun til bjargar
gengur út á að rannsaka hvort ávinn­
ingur sé af því að skima fyrir forstigi
mergæxlis. Markmiðið er algjörlega
háð því að vel takist til og að þátttaka
sé góð. Lífslíkur sjúklinga með merg­
æxli hafa gjörbreyst undanfarin ár og
er ekkert annað krabbamein til þar
sem jafn margar nýjar lyfjameðferðir
hafa komið fram og eru á næsta leiti.
Það er einfalt að greina forstigið. Ein
blóðprufa.
Fáar rannsóknir hafa verið gerðar á
áhrifum skimana á lífsgæði og kvíða.
Þess vegna leggjum við gríðarmikla
áherslu á að rannsaka það. Sú vitn­
eskja mun væntanlega nýtast almenn­
ingi og áhugafólki um skimanir fyrir
öðrum tegundum krabbameina.
Þannig benda flestar rannsóknir á að
til langs tíma séu neikvæð áhrif vitn­
eskju um forstig krabbameina lítil.
Neikvæð áhrif lítil
Við höfum sérstaklega rannsakað
þetta hjá rúmlega 14.000 sjúkling­
um sem greindir voru með forstig
mergæxlis í Svíþjóð og borið saman
við næstum 60.000 einstaklinga
án forstigs og kom þar í ljós að
kvíði, þunglyndi og aðrir áhættu­
sjúkdómar voru ekki auknir, sem
bendir til þess að neikvæð áhrif séu
lítil. Aftur á móti sáum við talsverð
jákvæð áhrif, meðal annars á lífs­
líkur og fylgikvilla. Sumir telja að
litlar líkur séu á því að upplýsingar
um forstig lengi líf. Rannsóknir
okkar benda til hins gagnstæða.
Það er grundvöllur fyrir rannsókn­
inni og fyrir leyfisveitingu og styrk
frá virtustu mergæxlissamtökum
heims.
Rannsóknin er kostuð af Black
Swan Research Inititative, sem eru
samtök sem styrkja eingöngu rann­
sóknir sem þau telja að geti verið
liður í því að finna lækningu við
mergæxlum og eru rekin án allra
hagnaðarsjónarmiða.
Eftirlit þeirra sem greinast munu
með forstig mergæxlis mun verða í
höndum rannsakenda og því munu
biðlistar spítalanna eða aðrar rann­
sóknir ekki lengjast. Rannsóknar­
áætlun verkefnisins er öllum opin
og hægt er að nálgast hana á heima­
síðu verkefnisins, Blodskimun.is
Ávinningur rannsóknarinnar er
ótvíræður. Mikilvæg vitneskja um
forstig mergæxlis og eftirfylgni þess
sem og ávinningur þess að greina
mergæxli fyrr mun verða til þess að
sjúklingar framtíðarinnar fái bestu
mögulegu greiningu. Og sjúklingar
með mergæxli fá meðferð við sjúk­
dómi sínum.
Blóðskimun til bjargar
Sigurður Yngvi
Kristinsson
prófessor í blóð-
sjúkdómum við
Háskóla Íslands Sumir telja að litlar líkur
séu á því að upplýsingar um
forstig lengi líf. Rannsóknir
okkar benda til hins gagn-
stæða. Það er grundvöllur
fyrir rannsókninni og fyrir
leyfisveitingu og styrk frá
virtustu mergæxlissam-
tökum heims.
Í heimi sem virðist æ ótrygg-
ari eigum við því að halda
fast í norrænu gildin – traust,
víðsýni, jafnrétti, jöfnuð og
sjálfbærni.
Sérvalinn og bragðmeiri brauðostur
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/
S
ÍA
–
1
6
–
3
3
1
6
2 5 . N Ó V E M B E R 2 0 1 6 F Ö S T U D A G U R40 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
2
5
-1
1
-2
0
1
6

0
4
:2
5
F
B
1
0
4
s
_
P
0
7
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
6
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
3
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
0
4
s
_
P
0
4
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
B
6
D
-2
1
3
C
1
B
6
D
-2
0
0
0
1
B
6
D
-1
E
C
4
1
B
6
D
-1
D
8
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
3
A

F
B
1
0
4
s
_
2
4
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K