Morgunblaðið - 13.11.2015, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 13. NÓVEMBER 2015
Frostrós Starfsmenn Reykjavíkurborgar settu upp jólatré við Ártúnsbrekkuna á dögunum, nálægt blómabeði með tveimur litaafbrigðum af skrautkáli sem er raðað þannig að það líkist frostrós.
Eva Björk
Fyrir tæpum tveimur
vikum fórust 224 far-
þegar og áhöfn um borð
í rússneskri flugvél á
leið frá Sharm el-
Sheikh á Sinaí-skaga í
Egyptalandi til St. Pét-
ursborgar í Rússlandi.
Yfirgnæfandi líkur
benda til að sprengju
hafi verið laumað í vél-
ina. Strax eftir spreng-
inguna sögðu fulltrúar
hryðjuverkasamtakanna Ríkis ísl-
ams að þau hefðu staðið að baki
árásinni. Í fyrstu höfnuðu Egyptar
og Rússar að um hryðjuverk væri að
ræða. Nú þykir hins vegar nær full-
sannað að svo hafi verið.
Hryðjuverkinu er af sumum lýst
sem hinu alvarlegasta frá því að
árásin var gerð á New York og
Washington 11. september 2001.
Ráðamenn og sérfræðingar í örygg-
ismálum minna á að Ríki íslams (RÍ)
hafi nú skotið rótum í 12 löndum. Í
því felist auk þess stefnubreyting
hjá samtökunum að fara á þennan
hátt inn á alþjóðavettvang. Bregðast
verði af þunga um heim allan við
þeirri breytingu.
Philip Hammond, utanríkis-
ráðherra Breta, sagði sunnudaginn
8. nóvember að kæmi í ljós að um
sprengju frá RÍ væri að ræða eða frá
einhverjum aðdáanda samtakanna
kallaði það á endurmat á öryggis-
kröfum á flugvöllum þar sem RÍ
gæti látið að sér kveða. Breska ríkis-
stjórnin ákvað fyrst
allra, miðvikudaginn
4. nóvember, að banna
flug til og frá Sharm
el-Sheikh. Skyndileg
ákvörðun um það
sætti gagnrýni
Egypta og Rússa en
föstudaginn 6. nóv-
ember tóku rússnesk
yfirvöld einnig
ákvörðun um flug-
bann.
Hans Christian
Stigaard, danskur sér-
fræðingur í flugörygg-
ismálum og fyrrverandi yfirmaður á
Kastrup-flugvelli, sagði við Jyllands-
Posten að upplýsingarnar um
sprengju um borð í rússnesku vél-
inni yrðu til þess að flugvallarstjórar
um heim allan neyddust enn og aftur
til að fara yfir öryggisráðstafanir á
flugvöllum sínum. Þeir yrðu að sann-
reyna að allt, farangur, starfsfólk
eða fragt sem kæmi í gámum, væri
nægilega vel skoðað og gegnumlýst.
Sprengjunni kynni að hafa verið
smyglað um borð í tösku en einnig
hefði mátt lauma henni með mat-
vælum, í gámi eða starfsmaður hefði
tekið hana með sér inn á flugvall-
arsvæðið. Óhjákvæmilegt væri að
fara yfir öryggisreglur flugvalla um
allan heim.
Þróunin á Keflavíkurflugvelli
Nýlega var skýrt frá spám Isavia
ohf., rekstraraðila Keflavíkur-
flugvallar, um framtíðarvöxt um-
ferðar um völlinn.
Árið 2007 fóru 2,5 milljónir far-
þega um Keflavíkurflugvöll, árið
2014 voru þeir 3,8 milljónir og verða
yfir 4 milljónir í ár. Farþegum hefur
fjölgað um 200 þúsund á ári, 8%.
Aukningin síðustu tvö ár hefur
reyndar verið gríðarleg. Ástæðu-
laust er þó að gleyma því að árið
2010 fækkaði farþegum á vellinum
niður í rúma milljón.
Um Kastrup-völl við Kaupmanna-
höfn fara árlega 25 milljónir far-
þega, Arlanda við Stokkhólm um 22
milljónir farþega og Landvettern við
Gautaborg 5 milljónir svo að dæmi
séu tekin. Nú spáir Isavia að 25
milljónir farþega fari um Keflavík-
urflugvöll eftir 25 ár og ætlar að
vinna eftir þeirri áætlun.
Á Norðurlöndum fjölgar farþeg-
um á flugvöllum að meðaltali um
3-4% á ári. Yrði þróunin sambærileg
á Keflavíkurflugvelli yrði fjöldinn
um 8,5 milljónir eftir 25 ár – útreikn-
ingar Isavia um 25 milljónir farþega
virðast gera ráð fyrir 8 til 10% fjölg-
un farþega til frambúðar.
Margar spurningar vakna vegna
vaxtar á borð við þann sem felst í
þessum spám Isavia. Hvernig verð-
ur öryggismálum háttað? Allt ör-
yggiseftirlit á Keflavíkurflugvelli er
nú þegar að sligast undan hinu gíf-
urlega álagi þegar 1,1 milljón ferða-
manna kemur til landsins og að auki
fara þrjár til fjórar milljónir „gegn-
umfarþega“ um völlinn.
Mikið í húfi
Ísland er Schengen-hlið gagnvart
Bandaríkjunum, Kanada og Bret-
landi. Vöxtinn í farþegafjölda á
Keflavíkurflugvelli má ekki síst
rekja til þeirra sem fara út og inn
um Schengen-hliðið á leið til og frá
Norður-Ameríku. Þessi gegnum-
umferð eykst væntanlega enn rætist
áform WOW Air um flug til nýrra
áfangastaða í Bandaríkjunum. Mik-
ilvægur liður viðskiptaáætlana
vegna N-Ameríkuflugsins er að við-
dvöl „gegnumfarþega“ sé sem
skemmst á Keflavíkurflugvelli.
Vegna hruns Schengen-eftirlitsins
á suðurlandamærum Evrópu er
ástæða til aukinnar aðgæslu á innri
landamærum svæðisins og hafa ríki
gripið til ýmissa ráðstafana vegna
þess. Þetta leiðir einnig til þarfar á
meiri varúð við ytri landamærin í
norðri.
Á hinum skamma afgreiðslutíma á
milli flugferða frá Evrópu til N-
Ameríku ber að fullnægja ströngum
öryggiskröfum. Bandaríska heima-
varnarráðuneytið hefur boðað að
þessar kröfur kunni enn að verða
hertar eftir ódæðið yfir Sinaí-skaga.
Minnsta frávik frá virðingu fyrir
bandarísku skilyrðunum getur leitt
til þess að félög séu svipt leyfi til
flugs til Bandaríkjanna eða lokað sé
á viðkomandi flugvöll.
Aukið alhliða álag
Greiningardeild ríkislögreglu-
stjóra birti hinn 5. október 2015
áhættumat og greiningu vegna komu
flóttafólks og aukins álags á landa-
mærum Íslands. Af skýrslunni má
ráða að grípa verður til markvissra
og skjótra aðgerða á sviði löggæslu
og landamæravörslu, sem er í hönd-
um lögreglu, til að bregðast við hinu
aukna álagi.
Greiningin var gerð áður en rúss-
nesku flugvélinni var grandað laug-
ardaginn 31. október 2015. Kröfur
sem gerðar verða um aukið öryggi
vegna þess ódæðis ná til Íslands ekki
síður en annarra landa. Flugvellir
sem standast ekki alþjóðlegar ör-
yggiskröfur verða einfaldlega settir í
skammarkrókinn.
Ísland hefur þá sérstöðu að fjölgun
hælisleitenda eykur álag á landa-
mæravörslu á eina alþjóðaflugvelli
landsins, í öðrum ríkjum er gripið til
sérstakra ráðstafana vegna straums
farand- og flóttafólks á landi. Í
skýrslu greiningardeildarinnar segir:
„Aukið álag vegna fjölgunar hælis-
leitenda mun gera starfsmönnum
lögreglu erfiðara að halda uppi hefð-
bundnu eftirliti og þjónustu.“
Brýnasta verkefni líðandi stundar í
öryggismálum þjóðarinnar er að efla
lög-, toll- og öryggisgæslu á Kefla-
víkurflugvelli. Samhliða áætlunum
um öra fjölgun farþega ber að gera
heildstæða áætlun um öryggismálin
og framkvæma hana – án öryggisins
er allt annað unnið fyrir gýg.
Eftir Björn
Bjarnason » Brýnasta verkefni
líðandi stundar í ör-
yggismálum þjóðar-
innar er að efla lög-,
toll- og öryggisgæslu á
Keflavíkurflugvelli.
Björn
Bjarnason
Höfundur er fyrrv. ráðherra.
Meiri öryggiskröfur auka álag á Keflavíkurflugvelli