Morgunblaðið - 01.12.2015, Qupperneq 30

30 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 2015
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbl.is
Á dögunum lauk í Listasafni Kalmar
í Svíþjóð sýningu Erlu S. Haralds-
dóttur myndlistarkonu á stórum
fígúratífum málverkum. Á morgun
gefur bókaútgáfan Crymogea út bók
hennar, Make a Painting of Trees
Growing in a Forest, um verkin á
sýningunni.
„Ég fékk hugmyndina að þessari
bók þegar ég vann að þeirri síðustu,
Difficulty of Freedom – Freedom of
Difficulty sem Crymogea og
Listaháskólinn í Umeå gáfu út í
fyrra,“ segir Erla. Sú bók byggist á
samstarfi þar sem myndlistarmenn
og listnemendur gefa hver öðrum
verkefni og lesandinn sér bæði fyr-
irmælin og útkomuna. „Þessi nýja
bók er líka undir áhrifum af franska
bókmenntahópnum Oulipo sem í
voru rithöfundar á borð við Italo
Calvino og Georges Perec sem skrif-
aði til að mynda heila bók án þess að
nota bókstafinn E. Ég hreifst fyrst
af slíkri nálgun í sköpunarferlinu
fyrir um tuttugu árum og hef síðan
af og til notað svona aðferðir í minni
myndlist,“ segir hún.
Röð verka út frá Hokusai
Erla nam myndlist á sínum tíma
við Konunglega listaháskólann í
Stokkhólmi, Listaháskólann í Va-
land í Gautaborg og San Francisco
Art Institute og hafa verk hennar
verið sýnd víða um lönd í söfnum og
sýningarsölum. Hún býr og starfar í
Berlín. Málverkin í nýju bókinni
urðu ýmist til út frá fyrirmælum
sem hún fékk frá öðrum listamönn-
um eða sjálfri sér um efni þeirra.
Hvers vegna?
„Mér finnst afar erfitt að komast
inn í skapandi vinnuferli, í flæði eins
og listamönnum á að finnast eftir-
sóknarvert; manni fallast auðveld-
lega hendur frammi fyrir hug-
myndum um að það sem maður
skapar eigi að vera alveg frábært,“
segir hún og hlær. „En til að komast
inn í slíkt skapandi flæði hef ég beitt
ýmsum aðferðum. Í þessu verkefni
lét ég aðra listamenn gefa mér fyrir-
mæli og verkefni að mála – eða gaf
mér þau sjálf. Við að lesa þau koma
fyrst orð upp í hugann, ég fer að
skoða og taka ljósmyndir og teikna
og loks tekst mér að koma hug-
myndunum í málverk.“
Þegar spurt er hvernig þessi
fyrirmæli geta verið segir hún eina
spurninguna hafa verið „Hvað eru
englar og hvaðan koma þeir?“
„Viðfangsefni málverkanna í bók-
inni eru mismunandi en þau eru
býsna há, 90 x 200 cm. Formið kem-
ur frá japanska tréristu-meist-
aranum Hokusai. Hann gerði röð
mynda af fossum, sem allar eru í
þessu formati. Verkefnið sem mér
var falið að vinna út frá hljómar
svona: „Láttu tréristu Hokusai, Li
Po dáist að fossinum við Lo Shan,
hafa áhrif á þig. Og gerðu olímálverk
sem er 90 x 200 cm að stærð. Gerðu
fjögur verk af þessari stærð og
byggðu þau á stöðum sem þú hefur
komið á og dáðst að.“ Út frá þessu
kom röð verka. Eitt sýnir dyravörð í
fordyri, annað er gangur í kastala
með uppstoppuðum hausum veiði-
dýra, þá Seljalandsfoss og torfbær.“
Aftur virðing fyrir handverki
Um tíma vann Erla talsvert með
ljósmyndasamklipp, teiknimyndir
og teikningar en er málverkið alveg
komið í forgrunninn hjá henni núna?
„Grunnur minn er í málverki. Ég
var í málaradeild í Stokkhólmi og
málaði þar til á síðasta árinu en þá
voru allir í kringum mig farnir að
gera vídeóverk, performansa og inn-
setningar. Mér leiddist að vera ein í
vinnustofunni og vildi fást við það
líka! Þá var mikið rætt um að mál-
verkið væri dautt og ég vissi ekkert
hvað ég ætti að mála. Á þessum tíma
fannst mér að það ætti ekki eftir að
mála neitt! Þá fór ég meðal annars
að gera ljósmyndasamklipp, teikni-
myndaverk og slíkt. En það togaði
alltaf í mig að fara að mála aftur. Ég
ákvað að helga mig aftur þessum
miðli; ég hafði saknað málverksins.
Og það tók nokkurn tíma að komast
inn í það aftur.“
Er þú heldur ákveðnum perform-
ansþætti í því með fyrirmælunum?
„Já, það er satt. Og mér finnst
eins og afstaðan sé breytt, til dæmis
að nú sér aftur borin virðing fyrir
handverkinu. Myndflæðið skellur nú
á okkur alls staðar að, upplýsing-
arnar eru á netinu og ekkert mál að
taka myndir og horfa á þær, en að
mála tekur langan tíma og maður
þarf að einbeita sér og vera út af fyr-
ir sig. Það þarf að gefa ferlinu gríð-
arlega athygli og langan tíma, enda
eru engar tvær pensilstrokur eins,“
segir hún af sannfæringu.
Málverkið mannlegt og djúpt
 Bók kemur út með röð málverka eftir Erlu S. Haraldsdóttur, sem sýnd voru nýverið í Listasafninu í
Kalmar  Verkin gerð eftir fyrirmælum sem aðrir listamenn, og Erla sjálf, gefa henni um efni þeirra
Morgunblaðið/Golli
Listakonan „Ég vissi ekkert hvað ég ætti að mála,“ segir Erla S. Haraldsdóttir um glímu listamannsins.
Fyrirmælaverk Þrjú af hinum stóru málverkum Erlu á sýningunni í Kalmar.
„Ekkja elur dreng, sögusagnir
kvikna um faðerni: Hvað þýða
heimildirnar?“ nefnist hádegisfyr-
irlestur sem Lára Magnúsardóttir
flytur á vegum Sagnfræðingafélags
Íslands í fyrirlestrasal Þjóðminja-
safns Íslands í dag kl. 12.05.
Um margra alda skeið var Íslend-
ingum skylt að skrifta fyrir syndir
og brot á lögum um kristni og taka
sakramenti reglulega, ellegar
bannsettir með tilheyrandi refsingu
veraldlegra yfirvalda.
„Miklar heimildir eru til um
málarekstur af þessu tagi að
minnsta kosti fram til loka 18. ald-
ar. Talsvert hefur verið prentað og
hluti heimildanna er því vel þekkt-
ur en fjölmargt er aðeins til í hand-
ritum. Rannsóknir sem Lára vinnur
að miða að því að greina heimildir
um saksókn fyrir brot á andlegum
lögum sem sérstakan heimildaflokk
og lýsa einkennum hans í því skyni
að heimildirnar nýtist til fjöl-
breyttra rannsókna.
Eitt af því sem einkennir heim-
ildaflokkinn er að málareksturinn
snýst um karla og konur sem eru
hvorki fulltrúar tiltekins hóps eða
stéttar og varða atvik sem hvergi
er annars getið í heimildum, svo
sem ástarlíf. Heimildaflokkurinn
felur því í sér einstakar upplýs-
ingar um fortíðina.
Annað einkenni er að málsaðilar
hafa áhrif á framvindu málsins, og
þar með heimildamyndun, því
tregða sakborningsins til að skrifta
er eina ástæða málaferlanna; engar
heimildir urðu til í þeim tilvikum
sem fólk skriftaði eins og lög gerðu
ráð fyrir. Þess vegna má ætla að
heimildirnar séu alltaf vitnisburður
um afstöðu sakbornings til ein-
hverra hluta.
Þó liggur engan veginn ljóst fyrir
hvaða afstaða það var sem réð því
að sakborningur kaus að þrjóskast
við að skrifta „út í bannið“, en gera
þarf ráð fyrir því að hver og einn
hafi haft sínar ástæður. Í fyrirlestr-
inum eru heimildir um eitt slíkt mál
kynntar með því að rekja mál ekkju
sem neitaði að feðra barn sem hún
ól á 8. áratug 17. aldar, afskipti
sveitunga hennar af því og afleið-
ingar sem það hafði fyrir sókn-
arprestinn hennar, sem var ef til
vill faðirinn, en þó kannski ekki,“
segir m.a. í tilkynningu um fyr-
irlesturinn.
Fræði Lára er forstöðumaður Rann-
sóknaseturs HÍ á Norðurlandi vestra.
Hvað þýða heimildirnar?
Fákafeni 9 | 108 Reykjavík | Sími 553 7060 | Opið mánud.-föstud. 11-18 og laugard. 11-16
www.facebook.com/gaborserverslun
Skór og töskur
Gæði & glæsileiki
í miklu úrvali